همه چیز درباره مالیات

مالیات چیست و انواع اظهارنامه مالیاتی کدامند؟ (توضیحات کامل)

مالیات در سراسر دنیا به‌عنوان بخشی از منبع درآمد دولت‌ها به شمار می‌رود و بسیاری از افراد جامعه، بدون اطلاع از این موضوع، روزانه در حال پرداخت مالیات هستند. مالیات انواع مختلفی دارد و در قوانین مالیات ایران، مالیات به دو دسته مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم تقسیم‌بندی می‌شود که هر کدام از آن‌ها نیز شامل مالیات‌های مختلفی هستند. به دلیل اهمیت موضوع مالیات، در ادامه ابتدا توضیح می‌دهیم که مالیات چیست و انواع آن کدام است؛ سپس گروه‌های مشمول پرداخت یا معاف از مالیات را معرفی می‌کنیم.

مالیات چیست و چگونه تعریف می‌شود؟

برای پاسخ به سوال «مالیات چیست» به زبان ساده می‌توان گفت مالیات نوعی هزینه اجتماعی است که گروه‌های مختلف افراد و موسسات یک جامعه در راستای بهره‌برداری از امکانات و منابع کشور موظف به پرداخت آن هستند؛ درواقع پرداخت مالیات شرکت ها و سایر انواع مالیات، به این منظور انجام می‌شود که توانایی جایگزینی امکانات و منابع فراهم گردد.

مالیات انتقال بخشی از درآمد‌های جامعه به دولت یا بخشی از سود فعالیت‌های اقتصادی است که نصیب دولت می‌شود؛ زیرا ابزار و امکانات دست‌یابی به درآمد و سود‌ها را دولت فراهم ساخته ‌است. در همه دنیا، مالیات یکی از مهم‌ترین مباحث اقتصادی محسوب می‌شود و قانون مشخصی برای آن وضع می‌گردد. در ماده ۵۱ قانون اساسی کشور به بحث مالیات اشاره شده است. در ادامه انواع مالیات براساس قوانین ایران را بررسی می‌کنیم.

دسته‌بندی انواع مالیات در ایران؛ مالیات مستقیم و غیرمستقیم

در مباحث آموزش مالیات، انواع مالیات در ایران در دو دسته مالیات‌های مستقیم و مالیات‌های غیرمستقیم قرار می‌گیرند. هر کدام از این نوع مالیات‌ها، خود به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. مالیات‌‌های مستقیم جزو مالیات بر ثروت-درآمد تلقی می‌شوند که شهروندان باتوجه‌به میزان ثروت-درآمد خود آن را محاسبه و پرداخت می‌کنند.

درمقابل، مالیات غیرمستقیم، همان‌طور که نام آن مشخص است، به‌طور غیرمستقیم توسط دولت از افراد مختلف دریافت خواهد شد. دراصل، مالیات غیرمستقیم روی قیمت نهایی همه خدمات و کالاها اضافه می‌شود. در ادامه انواع مالیات مستقیم و غیرمستقیم را بررسی خواهیم کرد تا درک بهتری از انواع مالیات داشته باشید.

شیوه‌ محاسبه‌ی مالیات در ایران

شیوه‌ی محاسبه‌ی مالیات در ایران به دو صورت علی‌الرأس و خوداظهاری است. امروزه نظام‌های مالیاتی پیشرفته تمایل دارند به جای شیوه‌ی علی‌الرأس که در آن مأموران اداره‌ی مالیات به تعیین میزان مالیات می‌پردازند، خوداظهاری را جایگزین کنند. خوداظهاری به این معناست که شخص حقیقی یا حقوقی اعلام می‌کند که در سالِ مالیاتی خود به چه میزان سود داشته و به چه میزان باید مالیات پرداخت کند.

روش علی الرأس هم بدین صورت است که ممیز مربوطه، مالیات را محاسبه نموده و به مؤدی اعلام می‌نماید. در این روش نظر ممیز و کارشناس سازمان امور مالیاتی، ملاک پرداخت مالیات می‌باشد. در روش خوداظهاری، شخص حقیقی یا حقوقی، بدون دخالت ممیزین و کارشناسان سازمان امور مالیاتی، مقدار درآمد، هزینه، استهلاک، حقوق کارمندان و… را اعلام کرده و پس از کسر مقدار معاف، مبلغ مالیات مشخص و پرداخت می‌گردد.

چه کسانی موظف به تنظیم اظهارنامه‌ مالیاتی هستند؟

افرادی که ملزم به تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی هستند، عبارتند از:

• تمام اشخاصی که به صورت حقیقی یا حقوقی به فعالیت خود مشغولند.
• اشخاص حقیقی و حقوقی که در ایران اقامت دارند و داخل یا خارج از کشور دارای فعالیت هستند.
• اشخاصی که خارج از ایران اقامت دارند و درآمد و فعالیت آنها از طریق ایران می باشد.
• تمامی اشخاص غیرایرانی فعال در ایران که از طرق مختلف مثل: ارائه تعلیمات، واگذاری امتیازات و غیره موفق به کسب درآمد شده اند، به نسبت درآمدهایی که در ایران کسب می کنند، باید مالیات پرداخت کنند.

از سوی دیگر، افرادی که ملزم به تنظیم و تسلیم این اظهارنامه نیستند، شامل این گروه‌ها می‎‌باشند:

• شهرداری
• سازمان‌هایی که دولت بودجه‌ی آنها را مشخص می‌کند.
• موسسات و وزارتخانه‌های دولتی
• شرکت‌های تعاونی دانش‌آموزی، کارمندی، کشاورزی، کارگری، صیادی و عشایری

اشخاص حقوقی چه زمانی باید اظهارنامه خود را تسلیم سازمان امور مالیاتی کنند؟

اشخاص حقوقی باید اظهارنامه خود را به همراه دفاتر و مدارک، نهایتاً تا 4 ماه پس از سال مالیاتی به اداره مالیاتی تسلیم و مالیات تعلق گرفته را پرداخت نمایند.

اظهارنامه عدم فعالیت چیست؟

اگر اشخاص حقیقی و یا حقوقی پس از ثبت شرکت هیچ گونه فعالیتی نداشته باشند، باز هم باید اظهارنامه و دفاتر خود را تیرماه هر سال به صورت سفید تحویل دهند.

نکته مهم: چنانچه شرکت یا موسسه‌ای با وجود داشتن فعالیت، اظهارنامه و دفاتر خود را به صورت صوری و برای نشان دادن عدم فعالیت خود سفید تحویل دهد، به دلیل تخلف، شامل قانون علی الرأس می شود.

اشتباه رایج در اظهارنامه مالیاتی

یک اشتباه رایج دربین مردم، نام‌گذاری اظهارنامه هر سال است. به عبارت دیگر، اظهارنامه در هر سال، مربوط به عملکرد مالی سال گذشته اشخاص حقیقی و حقوقی می‌باشد. به‌طور مثال در سال ۱۴۰۲ اظهارنامه مالیاتی ۱۴۰۱ به سازمان امور مالیاتی ارائه می‌گردد. بیشتر مردم، اظهارنامه هر سال را با توجه به عدد همان سال نام گذاری می‌کنند اما در واقع اظهارنامه سال گذشته را اظهارنامه حقوقی ۱۴۰۰ و امسال را اظهارنامه حقوقی ۱۴۰۱ می‌گویند.

نحوه ارسال اظهارنامه حقوقی

در سال‌های اخیر، سازمان امورمالیاتی، امکان تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی را از طریق اینترنت با مراجعه به سایت Tax.gov.ir فراهم نموده است. مراحل ارسال اظهارنامه به شرح زیر می‌باشد:

• ثبت نام در سایت سازمان
• تشکیل پرونده مالیاتی
• مراجعه به حساب کاربری با استفاده نام کاربری و رمز عبور
• انتخاب نوع اظهارنامه مورد نظر
• آماده سازی اسناد و مدارک
• تکمیل و ثبت اطلاعات
• بررسی و رفع نواقص
• تایید نهایی اطلاعات
• ارسال اظهارنامه
• دریافت کد رهگیری
• صدور قبض پرداخت الکترونیکی
• پرداخت مالیات

راه های قانونی کاهش میزان مالیات

در مقالات قبل به بررسی این مطالب پرداخته شد که چگونه مالیات کمتری بدهیم و در این ارتباط ، بخشی از مهم ترین راه های قانونی برای کاهش پرداخت میزان مالیات، مورد بررسی قرار گرفت. در تکمیل مطالب فوق ، در این قسمت نیز ، برخی از راه های قانونی ، برای کاهش میزان مالیات را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

یکی از راه های قانونی کاهش میزان مالیات ، به ویژه در خصوص شرکت ها، آن است که میزان درآمد سال قبل را به عنوان درآمد امسال ، اظهار نمایند. چرا که اگر میزان درآمد سال جاری ، کمتر از سال قبل اعلام شود ، بازرسان مالیاتی در اداره مالیات ، دفاتر و اسناد و مدارک قانونی شرکت را مورد حسابرسی قرار داده و ممکن است که این رسیدگی ، به ضرر مودی باشد.

یکی دیگر از راه های قانونی برای کاهش میزان مالیات برای اشخاص حقیقی ، آن است که دارایی ها و درآمدهای خود را با اشخاصی که به آنها اعتماد دارند ، تقسیم کنند و به این ترتیب ، میزان مالیات پرداختی خود را کاهش دهند. در این صورت، به دلیل اینکه موقع تنظیم اظهارنامه در سامانه ، دارایی های فرد کمتر است ، میزان مالیات تعلق گرفته به وی نیز ، کمتر خواهد شد؛ البته به شرط اینکه در بازه  مهلت ثبت نام اظهارنامه مالیاتی، این اظهارنامه ها ارائه شود.

یکی دیگر از راه های قانونی برای کاهش میزان مالیات ، زمانی است که بتوان از تسهیلات مربوط به مالیات با نرخ صفر استفاده نمود. به عبارت دیگر، به موجب سیاست اقتصادی دولت برای حمایت از بخش تولیدی ، مالیات پرداختی برخی از فعالیت ها و مشاغل، با نرخ صفر درصد محاسبه می شود و به این ترتیب ، مشمولان مقرره یاد شده ، می توانند از معافیت یا کاهش در میزان مالیاتی بهره مند شوند؛ البته کماکان باید اظهارنامه مالیاتی خود را ارائه نمایند.

همچنین در پاسخ به این سوال که چگونه مالیات کمتری بدهیم، باید گفت که پرداخت مالیات کمتر ، با اعتراض به مالیات نیز امکان پذیر است ؛ به این معنا که مودیان، پس از صادر شدن برگه تشخیص مالیات، می توانند میزان مالیات تعیین شده را مورد اعتراض قرار دهند که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله زیر را نیز مطالعه نمایید.

حرف آخر

یکی از مهم‌ترین فعالیت مالی برای مشاغل و کسب‌وکارها، ارائه اظهارنامه مالیاتی ‌است. در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با مفاهیم اظهارنامه حقوقی، اظهارنامه مالیاتی حقوقی، انواع اظهارنامه و نحوه ارسال آن آشنا کنیم. تکمیل اظهارنامه مالیاتی و ارائه به سازمان امور مالیاتی باید در نهایت دقت انجام شود. هرگونه اشتباه یا نقص در مدارک می‌تواند منجر به دریافت جریمه های سنگین برای اشخاص حقیقی و حقوقی گردد. دریافت مشاوره مالیاتی از افراد متخصص در این راه می‌تواند بسیار راه‌گشا باشد.