دلار زدایی با طعم فناوری؛ بریکس به دنبال سیستم مالی مستقل

یادداشت؛

به گزارش خبرگزاری آنا؛ بهبود بشیری* طی یادداشتی به تاثیر فناوری و وضعیت حضور ایران در بریکس پرداخت.

متن یادداشت به شرح زیر است؛

«در دنیای پرشتاب امروز فناوری بلاکچین و ارز های دیجیتال به سرعت در حال تغییر چشم انداز مالی جهان هستند. در این میان CBDC ها (ارز های دیجیتال بانک مرکزی) به عنوان نسخه های دیجیتالی پول ملی توجه بسیاری از دولت ها و نهاد های مالی را به خود جلب کرده اند. گروه بریکس متشکل از اقتصاد های نوظهور برزیل روسیه هند چین و آفریقای جنوبی نیز از این قافله عقب نمانده و هر یک به نحوی در حال بررسی و توسعه CBDC ها هستند. در این مقاله به بررسی آخرین وضعیت این ارز ها در کشور های عضو بریکس و تأثیر احتمالی آنها بر اقتصاد جهانی می پردازد.

چین: پیشتازی با یوان دیجیتال (e-CNY)

بدون شک چین در عرصه توسعه و پیاده سازی CBDC ها نه تنها در میان کشور های بریکس بلکه در سطح جهانی پیشتاز است. یوان دیجیتال (e-CNY) که با نام های دیگری همچون “رنمینبی دیجیتال” و “یوان الکترونیکی” نیز شناخته می شود از سال ۲۰۱۹ در مراحل آزمایشی قرار داشته و اکنون به بخش جدایی ناپذیری از سیستم مالی چین تبدیل شده است.
•    آزمایش های گسترده و پذیرش عمومی: چین با اجرای آزمایش های گسترده در شهر های مختلف و حتی در رویداد های بین المللی مانند المپیک زمستانی ۲۰۲۲ پکن به خوبی توانسته یوان دیجیتال را در معرض آزمایش و پذیرش عمومی قرار دهد. این آزمایش ها شامل توزیع یوان دیجیتال بین شهروندان کسب وکار ها و حتی پرداخت حقوق کارمندان دولتی بوده است.
•    ویژگی های منحصر به فرد: سیستم دو لایه (توزیع توسط بانک مرکزی به بانک های تجاری و سپس به عموم) کیف پول دیجیتال (نرم افزاری و سخت افزاری) و قابلیت آفلاین از ویژگی های کلیدی یوان دیجیتال هستند. قابلیت آفلاین به ویژه برای مناطقی با دسترسی محدود به اینترنت مزیت بزرگی محسوب می شود.
•    اهداف بلندپروازانه: چین اهداف متعددی را از توسعه یوان دیجیتال دنبال می کند: افزایش کارایی سیستم پرداخت کاهش وابستگی به پول نقد تقویت کنترل دولت بر سیستم پولی و رقابت با سایر ارز های دیجیتال و سیستم های پرداخت بین المللی. این اهداف نشان از نگرش استراتژیک چین به یوان دیجیتال و نقش آن در آینده اقتصاد جهانی دارد.

روسیه: گامی محکم با روبل دیجیتال

روسیه نیز با جدیت قابل توجهی در حال توسعه روبل دیجیتال است و قصد دارد آن را به زودی به صورت عمومی عرضه کند. تحریم های بین المللی علیه روسیه پس از حمله به اوکراین انگیزه این کشور را برای توسعه یک سیستم مالی مستقل و دور از سلطه دلار دوچندان کرده است.
•    تمرکز بر پرداخت های بین المللی: روسیه بر خلاف چین که تمرکز اصلی اش بر پرداخت های خرد داخلی است بیشتر به دنبال استفاده از روبل دیجیتال در پرداخت های بین المللی و تجارت با سایر کشورها به ویژه کشور های هم پیمان است.
•    سه شکل پول: بانک مرکزی روسیه قصد دارد سه شکل از پول را به طور همزمان داشته باشد: پول نقد پول الکترونیکی در حساب های بانکی و روبل دیجیتال. این رویکرد انعطاف پذیری بیشتری را برای کاربران فراهم می کند.
•    قابلیت آفلاین: روبل دیجیتال نیز مانند یوان دیجیتال قابلیت استفاده آفلاین را خواهد داشت که در شرایط بحرانی و قطعی اینترنت اهمیت زیادی پیدا می کند.

هند: احتیاط و بررسی دقیق با روپیه دیجیتال

هند با جمعیت میلیاردی خود و اقتصاد رو به رشد یکی دیگر از اعضای مهم بریکس است که به طور جدی در حال بررسی و آزمایش روپیه دیجیتال است.
•    سند مفهومی و آزمایش های محدود: بانک مرکزی هند (RBI) در سال ۲۰۲۲ سند مفهومی روپیه دیجیتال را منتشر کرد و پس از آن آزمایش های محدودی را در بخش عمده فروشی و خرده فروشی آغاز کرده است. رویکرد هند محتاطانه و مبتنی بر بررسی دقیق جوانب مختلف این فناوری است.
•    تمرکز بر کاهش هزینه ها و افزایش کارایی: هدف اصلی هند از توسعه روپیه دیجیتال کاهش هزینه های تراکنش و افزایش کارایی سیستم پرداخت است. با توجه به حجم بالای تراکنش های نقدی در هند این هدف از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
•    بررسی مدل های مختلف: بانک مرکزی هند در حال بررسی مدل های مختلف برای پیاده سازی روپیه دیجیتال است و هنوز به یک مدل قطعی نرسیده است.

برزیل: تمرکز بر نوآوری با رئال دیجیتال
برزیل نیز با تمرکز بر نوآوری و رقابت در بخش مالی در حال توسعه رئال دیجیتال است.
•    پروژه پایلوت و همکاری با بخش خصوصی: بانک مرکزی برزیل در حال انجام یک پروژه پایلوت برای آزمایش رئال دیجیتال است و با شرکت های خصوصی در زمینه توسعه زیرساخت های لازم همکاری می کند.
•    قابلیت برنامه ریزی: یکی از ویژگی های مورد بررسی برای رئال دیجیتال قابلیت برنامه ریزی آن است که می تواند برای پرداخت های خودکار و سایر موارد مورد استفاده قرار گیرد. این ویژگی می تواند به نوآوری در خدمات مالی و ایجاد محصولات جدید منجر شود.

آفریقای جنوبی: گام های اولیه با بررسی امکان سنجی

آفریقای جنوبی در مقایسه با سایر اعضای بریکس در مراحل اولیه تحقیق و بررسی در زمینه CBDC قرار دارد.
•    بررسی امکان سنجی و همکاری با نهاد های بین المللی: بانک مرکزی آفریقای جنوبی در حال بررسی امکان سنجی و جوانب مختلف انتشار یک CBDC است و با سایر نهاد های دولتی و بین المللی در این زمینه همکاری می کند.

بریکس پی: پلی به سوی تجارت بدون دلار؟

یکی از جنبه های مهم توسعه CBDC ها در کشور های بریکس ارتباط آنها با طرح “بریکس پی” است. بریکس پی طرحی برای ایجاد یک سیستم پرداخت مشترک بین کشور های عضو بریکس است که هدف آن کاهش وابستگی به دلار آمریکا در تجارت بین این کشور ها و ایجاد یک سیستم پرداخت مستقل و کارآمد است.
•    نقش محوری یوان دیجیتال: با توجه به پیشرفت چشمگیر چین در توسعه یوان دیجیتال این ارز می تواند نقش محوری در بریکس پی ایفا کند. استفاده از یوان دیجیتال در بریکس پی می تواند به کاهش هزینه های تبدیل ارز افزایش سرعت و کارایی تراکنش ها و تقویت تجارت بین کشور های عضو کمک کند.
•    چالش ها و فرصت ها: با این حال چالش هایی نیز در این مسیر وجود دارد. پذیرش یوان دیجیتال توسط سایر کشور های عضو مسائل مربوط به حریم خصوصی و امنیت داده ها استانداردسازی پروتکل ها و هماهنگی قوانین و مقررات بین کشور ها از جمله این چالش ها هستند. با این وجود فرصت های بزرگی نیز پیش روی بریکس قرار دارد. ایجاد یک سیستم پرداخت مستقل می تواند به تقویت جایگاه این گروه در اقتصاد جهانی و کاهش وابستگی آنها به سیستم های مالی تحت سلطه دلار کمک کند.

چشم انداز آینده

توسعه CBDC ها در کشور های عضو بریکس نشان از تغییرات بنیادین در سیستم های پرداخت و اقتصاد جهانی دارد. چین با یوان دیجیتال در خط مقدم این تحول قرار دارد و سایر اعضای بریکس نیز با سرعت های متفاوت در حال پیگیری این فناوری هستند. ارتباط CBDC ها با طرح بریکس پی می تواند به ایجاد یک سیستم پرداخت منطقه ای یا حتی جهانی مستقل و کارآمد منجر شود. با این وجود موفقیت این طرح نیازمند همکاری و هماهنگی بین کشور های عضو و غلبه بر چالش های موجود است. این تحولات نه تنها بر اقتصاد کشور های بریکس بلکه بر کل اقتصاد جهانی تأثیرگذار خواهد بود و می تواند به تغییر موازنه قدرت در عرصه مالی بین المللی منجر شود.»

کارشناس وزه فناوری*