نحوه عملکرد ماسک شیمیایی چگونه است؟
مقدمه
ماسک گاز یا همان ماسک ضد گاز شیمیایی، به ماسک شیمیایی گفته می‌شود که افراد را از استنشاق آلاینده های سمی موجود در هوا به خوبی محافظت می کند. این ماسک ها به صورت کامل و مهر و موم شده بینی و دهان فرد استفاده کننده را می پوشانند. فیلترهای موجود در این ماسک های گاز، به صورت مداوم و بر اساس نوع فیلتر در هر 3 و 4 ساعت و یا حتی حدود 24 ساعت می توانند در شرایط هسته ای و شیمیایی دوام بیاورند و کارا و قابل استفاده باشند.
موارد استفاده از ماسک ضد مواد شیمیایی
در بسیاری از مشاغل و کارهای صنعتی و کارگاهی، در هنگام تولید محصولات مختلف که امکان تولید گازهای شیمیایی وجود دارد، وجود ماسک های ضد گاز شیمیایی از اهمیت بسزایی برخوردار است و باید در هنگام کار حتما استفاده شوند تا از نفوذ و گازهای شیمیایی به شش و ریه های کارگران و کارکنان آنجا جلوگیری شود. وجود گازهای شیمیای در کارخانجات تولیدی و صنعتی امری بدیهی و معمول است که استفاده از این را واجب کرده است.
حتی در هنگام انجام تمیزکاری های منزل و استفاده از شوینده های قوی نظیر وایتکس هم در معرض خطر هستیم و احتمال ایجاد مشکلات تنفسی برای ما وجود دارد. حتی در کارها و مشاغلی مانند دفاتر فنی و چاپخانه‌ها نیز گازهای شیمیایی نظیر غبار مواد رنگی و تونر دستگاه چاپ وجود دارد که سلامتی کارکنان و کارگران را به خطر می اندازد و وجود یک ماسک ضد گاز برای حفظ سلامت آن ها ضروری است. در جنگ‌ها و عملیات‌های نظامی ،مناطق جنگی که احتمال وجود بمب‌های شیمیایی وجود دارد، برای حفظ سلامت سربازان و جلوگیری از خطرهای احتمالی وجود و استفاده از این بسیار اهمیت دارد.
اجزا و ساختار ماسک گاز شیمیایی
با تمامی ماسک های تنفسی بسیار متفاوت هستند. این ماسک ها از دو بخش خاص و مجزا تشکیل شده اند که همین دو بخش، از ما در مقابل ورود گازهای سمی محافظت می کند و مانع از ورود مواد سمی و شیمیایی به بدن ما می شود. این دو بخش در قسمت فیلتر ماسک قرار می گیرند و با استقرار در قسمت خرطومی شکل ماسک وظیفه خود را به بهترین شکل ممکن انجام می دهند.
اولین قسمت یا جزء ماسک ضد گاز سمی، پالایه یا فیلتر ذرات است که تمامی باکتری ها و ویروس های موجود در هوا را از بین می برد. در ساخت این جزء از ماسک، معمولا از هیچ گونه مواد شیمیایی استفاده نمی‌شود و صرفا مانعی مابین مواد سمی و صورت ما به حساب می آید. زمانی که ذره ای از باکتری یا مواد وارد ماسک می شود، قبل از اینکه به دهان و بینی ما برسد، با رشته های موجود در این جزء از فیلتر برخورد می کند و این رشته ها مانع از ورود این ذرات و مواد به دهان و بینی ما خواهند شد.
جز دوم یا دومین قسمت ماسک، به صورت سطحی مواد شیمیایی و مولکول های سمی را قبل از ورود به دهان و بینی از بین می برد و حذف می کند. در این فرآیند جذب سطحی، ماده ای جامد یا مایع این مواد شیمیایی و مولکول های سمی را به خود جذب می کند و به دام می اندازد.
ماسک ضد گاز تا چه اندازه مفید است ؟
ماسک های ضد گاز تمام صورت ، همانطور که از اسمشان پیداست ، به صورت کامل بر روی سرو صورت قرار می‌گیرند و اتصالی محکم را ایجاد می‌کنند و از ورود و برخورد گازهای شیمیایی حتی با پوست صورت نیز جلوگیری می‌کنند. گاهی اوقات ممکن است افراد ماسک خود را به درستی بر روی صورت قرار ندهند و اصطلاحا ماسک به خوبی بر روی صورت چفت نشود، در این هنگام گازها می‌توانند از طریق شکاف های بین ماسک و صورت به داخل ماسک وارد شوند و دستگاه تنفسی را آلوده کنند.
بسیاری از مواد و گازهای شیمیایی علاوه بر اثرگذاری بر روی دستگاه تنفسی، روی پوست نیز اثر می‌گذارند. در این زمان اگر از ماسک های نیم صورت استفاده کنیم، این مواد و گازها به پوست می‌چسبند و ممکن است خطراتی را برای پوست داشته باشند. به طور کلی ماسک های شیمیایی تنها از دستگاه تنفسی ما محافظت می‌کنند پس در هنگام کار با این مواد و گازهای شیمیایی باید مراقب پوست خود نیز باشیم.
در چه موقعیت‌هایی باید از ماسک شیمیایی استفاده کرد؟
برخلاف تصور عموم که ماسک‌های شیمیایی فقط در صورت وقوع جنگ و بمباران شیمیایی به کار می‌آید. ماسک‌های شیمیایی به خصوص پس از جنگ جهانی دوم کمک زیادی به پیشرفت ما در زمینه‌های مختلف ازجمله استخراج از معادن، داروسازی، صنعت نفت و گاز، آتش‌نشانی و امداد و نجات، نقاشی و رنگ‌کاری، کارخانه‌های سازنده مواد شیمیایی از جمله شوینده‌ها و … داشته است. ماسک‌های شیمیایی به ما کمک می‌کند که بتوانیم بهترین عملکرد را در حضور گازهای خطرناک داشته باشیم تا بتوانیم آنچه برای ادامه حیات نیاز داریم با حداقل آسیب به خودمان تولید کنیم.
انواع فیلتر ماسک شیمیایی
فیلترهای 3m: شرکت 3m یا Minnesota mining & manufacturing بیش از صد سال پیش در یکی از بندرهای کشور آمریکا تاسیس شد. در ابتدا آن‌ها به دنبال سمباده‌ای با سنگ‌های موجود در معدن‌های مینسوتا بودند که جایگزین الماس شود. هرچند این ایده و بسیاری از ایده‌های بعدی این شرکت موفقیت‌ایمز نبود اما آن‌ها ناامید نشدند و امروزه در چهار بخش ایمنی در صنعت، ایمنی حمل و نقل، حمل و نقل الکترونیک و سیستم‌های انتقال دارو محصولاتی بسیار باکیفیت عرضه می کنند. فیلترهای 3m امروزه در جهان یکی از بهترین و باکیفیت‌ترین فیلترها هستند.
فیلتر north: این ماسک‌ها ساخته شرکت honeywell آمریکا هستند. این شرکت هم بیش از 150 سال سابقه دارد و با اختراع یک ترموستات خیلی ابتدایی شروع به کار کرد که با شکست آن ایده به نوآوری‌های دیگری روآورد و در نهایت اکنون یکی از مهمترین تولیدکنندگان در صنایع هوا و فضا، نفت و گاز و ایمنی است که در جهان به عنوان بزرگترین شرکت با این محور شناخته می‌شود.
فیلتر dragger: این برند ساخت یک شرکت آلمانی با همین نام است. این شرکت هم حدود 150 سال پیش با هدف کمک به ایمنی و سلامت تاسیس شده است و محصولات زیادی در حوزه ایمنی و سلامت و تجهیزات بیمارستانی ارائه می‌کند.
نحوه عملکرد ماسک شیمیایی
ماسک ها چه نیم صورت و چه تمام صورت باشند. قطعه‌ای فیزیکی برای جذب و فیلتر گازها دارند. به صورتی که یک میدان الکتریکی ایجاد می‌کنند و گازها و بخارات مضر را در آن به دام می‌اندازند. در این قسمت ماده شیمیایی استفاده نشده است و صرفا رشته‌های فیزیکی از رسیدن این گازها به بینی و دهان جلوگیری می‌کند. فیلتر داخل ماسک‌ها قسمتی مایع یا جامد برای جذب گازها دارد. در بسیاری از ماسک‌ها برای این هدف از کربن فعال استفاده می‌شود تا ماسک دیرتر اشباع شده و گازها به صورت معلق در ماسک باقی نمانند.
علاوه بر این شیشه یا همان لنزهای شفاف از جنس پلی کربنات سخت و ضدخش ساخته شده است روی قسمت چشم آن را قرار دارد و بدنه آن از یک نوع پلاستیک ساخته شده است.این پلاستیک برای آسیب نرساندن به پوست شما در ساعت‌های طولانی که روی صورتتان قرار دارد به صورت نرم و ضدحساسیت طراحی شده است.
نحوه پوشیدن ماسک شیمیایی
ماسک‌ها در اندازه‌های متفاوتی تولید می‌شود. انتخاب ماسکی که برای صورت شما مناسب باشد اولین قدم برای استفاده از ماسک است. ماسک را روی صورتتان قرار دهید و تسمه‌های آن را کاملا محکم کنید تا جایی که مطمئن شوید لبه های پلاستیکی ماسک را روی پوستتان حس می‌کنید. اگر ماسک گازی را محکم نبندید گاز از لبه‌های آن به داخل نشت می‌کند و کارایی خود را از دست خواهد داد. بهتر است ابتدا در یک محیط امن ماسک را از نظر سایز و مقدار محکم بستن تست کنید تا مطمئن شوید که از شما محافظت خواهد کرد.
تشخیص کیفیت ماسک شیمیایی
تست تناسب کیفیت روشی است که بر روی ماسک‌های نیم‌صورت استفاده می‌شود و به حواس – مانند چشایی و بویایی – برای تشخیص نشت هوا از دستگاه تنفسی شما متکی است. ماسک‌های نیم‌صورت که آزمایش می‌شوند دارای ضریب تناسب کلی (غلظت ذراتی که ماسک می‌تواند جذب کند تقسیم بر غلظت ذرات محیط) 100 یا کمتر هستند. این آزمایش بر روی یک ماده شیمیایی بی‌ضرر و در عین حال تلخ و بدبو به نام Bitrex متکی است که تشخیص می‌دهد که آیا موفق می‌شوید یا خیر. به جای اندازه‌گیری میزان نشتی به صفحه، تست تناسب کیفی تعیین می‌کند که آیا صفحه در وضعیت کار قرار دارد یا خیر. متأسفانه، اگر این بوی بد را استنشاق کنید، شکست خورده‌اید.
تست بعدی که انجام می‌شود تست تناسب کمی است. تست تناسب کمی در محل کار فرآیندی برای اندازه‌گیری میزان دقیق نشتی در هر صورتی است که ماسک کاملا محکم باشد. به جای تکیه بر مواد شیمیایی تلخ مزه و حواس، آزمایش توسط ماشینی انجام می شود که اندازه گیری ها را محاسبه می کند. به طور معمول، فیس‌پیچ به یک پروب وصل می‌شود که توسط یک شلنگ به دستگاه اندازه‌گیری متصل می‌شود. طبق مقررات OSHA، سه روش آزمون برازش کمی قابل قبول وجود دارد:
1.آئروسل عمومی
- آئروسل محیطی
- فشار منفی کنترل شده که هرسه باید در رنج مطابق با شما قرار بگیرد.
از هر ماسک شیمیایی چند ساعت می توان استفاده کرد؟
مدت زمان استفاده از فیلتر ماسک به شرایط محیطی شما و نوع ماسکی که استفاده می‌کنید وابسته است. این مدت زمان را بهتر است در راهنمای استفاده از ماسکی که خریداری کردید ببینید. به صورت میانگین فیلتر هر ماسک باید پس از 5 ساعت تعویض شود. چون بعد از این زمان دیگر قابلیت جذب گازها را نخواهد داشت. اگر در شرایط بحرانی هستید و نمی‌توانید از محیط خطر خارج شوید تا فیلتر ماسک خود را تعویض کنید. واقعا در شرایط بدی گیر کرده اید چون باید مدت کمی سعی کنید نفس نکشید تا فیلتر تعویض شود. برای سرعت در تعویض فیلتر ماسک‌های شیمیایی باید از قبل آموزش ببینید تا مشکلی برایتان ایجاد نشود.
منبع: