مجازات کلاهبرداری اینترنتی در قانون جدید | راهنمای جامع
مجازات کلاهبرداری اینترنتی در قانون جدید
مجازات کلاهبرداری اینترنتی بر اساس قوانین فعلی ایران، به ویژه مواد ۱۳ قانون جرائم رایانه ای و ۶۷ قانون تجارت الکترونیک، شامل حبس از یک تا پنج سال، جزای نقدی تا یکصد میلیون ریال و بازگرداندن مال به شاکی است. قربانیان می توانند با جمع آوری مستندات، از طریق پلیس فتا یا سامانه خدمات الکترونیک قضایی شکایت خود را ثبت و پیگیری کنند تا حقوقشان استیفا شود.
در دنیای امروز، زندگی روزمره مردم بیش از پیش با فضای مجازی و ابزارهای دیجیتالی درهم آمیخته است. از خریدهای آنلاین و پرداخت قبوض گرفته تا ارتباطات اجتماعی و فعالیت های بانکی، بسیاری از امور از طریق اینترنت انجام می شوند. این گسترش فعالیت های آنلاین، متأسفانه بستر مناسبی را برای ظهور و شیوع انواع جدیدی از جرائم فراهم کرده است که یکی از شایع ترین و مخرب ترین آن ها، کلاهبرداری اینترنتی است. این جرم، می تواند زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد و ضررهای مالی و روانی قابل توجهی به بار آورد.
برای حفظ امنیت مالی و آرامش خاطر کاربران، شناخت دقیق این پدیده، آشنایی با قوانین حاکم بر آن و دانستن راه های مقابله و پیشگیری، از اهمیت بالایی برخوردار است. این مقاله به تفصیل به بررسی کلاهبرداری اینترنتی می پردازد؛ از تعریف قانونی و عناصر تشکیل دهنده آن گرفته تا معرفی انواع رایج این جرم، قوانین مربوط به مجازات آن، و راهنمای گام به گام نحوه شکایت و پیگیری در مراجع قانونی. در ادامه، بر روی تبیین ماهیت «قانون جدید» در این حوزه تمرکز می شود تا ابهامات احتمالی در ذهن خوانندگان برطرف گردد و در نهایت، با ارائه راهکارهای پیشگیرانه و تبیین نقش حیاتی وکیل متخصص، تلاش می شود تا کاربران با آگاهی کامل در فضای مجازی قدم بردارند و در صورت مواجهه با این جرم، اقدامات صحیح و به موقع را انجام دهند.
کلاهبرداری اینترنتی چیست؟ تعریف و تمایز آن از کلاهبرداری سنتی
با پیشرفت فناوری و نفوذ گسترده اینترنت در ابعاد مختلف زندگی، شیوه های ارتکاب جرائم نیز دستخوش تغییر و تحول شده اند. کلاهبرداری اینترنتی، نمونه بارز این دگرگونی است که با بهره گیری از بستر دیجیتال، به روشی پیچیده تر و با دامنه گسترده تری نسبت به کلاهبرداری سنتی ظاهر می شود. درک دقیق ماهیت این جرم، اولین گام در مقابله با آن به شمار می رود.
تعریف کلاهبرداری اینترنتی و قانونی آن
کلاهبرداری اینترنتی را می توان به صورت کلی، هرگونه فعل مجرمانه ای دانست که در آن، فرد یا گروهی با استفاده از ابزارهای الکترونیکی و فضای مجازی، با فریب دیگران، اقدام به تحصیل مال، منفعت، خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری می کنند. این فریب می تواند از طریق دستکاری داده ها، ایجاد اختلال در سامانه ها یا به کارگیری روش های متقلبانه در بستر ارتباطات رایانه ای و مخابراتی صورت گیرد.
در قانون جمهوری اسلامی ایران، دو ماده قانونی اصلی وجود دارد که به طور خاص به کلاهبرداری اینترنتی می پردازند و تعریف جامع تری از این جرم را ارائه می دهند:
-
ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه ای (ماده ۷۴۱ قانون تعزیرات): این ماده مقرر می دارد: «هر کس به طور غیرمجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سامانه، وجه یا مـال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند، علاوه بر رد مال به صاحب آن، به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا یکصد میلیون (۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
این ماده بیشتر بر روی دستکاری یا اختلال در داده ها و سامانه های رایانه ای تأکید دارد، به گونه ای که این اقدامات منجر به کسب مال یا منفعت غیرمجاز شود.
-
ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک: این ماده نیز بیان می دارد: «هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی با سوءاستفاده و یا استفاده غیرمجاز از داده پیام ها، برنامه ها و سیستم های رایانه ای و وسایل ارتباط از راه دور و ارتکاب افعالی نظیر ورود، محو، توقف داده پیام، مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم رایانه ای و غیره دیگران را بفریبد و یا سبب گمراهی سیستم های پردازش خودکار و نظایر آن شود و از این طریق برای خود یا دیگری وجوه اموال یا امتیازات مالی تحصیل کند و اموال دیگران را ببرد، مجرم محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبان اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل مال مأخوذه محکوم می شود.»
این ماده با تمرکز بر «بستر مبادلات الکترونیکی» و «فریب دیگران یا گمراه کردن سیستم های پردازش خودکار»، دامنه کلاهبرداری اینترنتی را به حوزه معاملات و تعاملات اقتصادی آنلاین نیز گسترش می دهد.
عناصر تشکیل دهنده جرم کلاهبرداری اینترنتی
برای آنکه یک فعل مجرمانه به عنوان کلاهبرداری اینترنتی شناخته شود، وجود سه عنصر اصلی الزامی است:
-
عنصر قانونی: همان طور که اشاره شد، وجود قوانین مشخصی مانند ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه ای و ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک، مبنای قانونی این جرم را تشکیل می دهند. این مواد، مصادیق و مجازات های مربوط به کلاهبرداری در فضای دیجیتال را تعیین کرده اند.
-
عنصر مادی: این عنصر به رفتار فیزیکی مجرمانه اطلاق می شود. در کلاهبرداری اینترنتی، عنصر مادی شامل اقداماتی است که از طریق سامانه های رایانه ای یا مخابراتی انجام می گیرد و منجر به تحصیل مال یا منفعت می شود. از جمله این اقدامات می توان به وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده ها، و همچنین مختل کردن سامانه اشاره کرد. این رفتارها باید به گونه ای باشد که در نهایت، مال یا منفعتی به صورت غیرقانونی به دست کلاهبردار بیفتد.
-
عنصر معنوی (روانی): این عنصر به قصد و نیت مجرمانه فرد کلاهبردار اشاره دارد. برای تحقق جرم کلاهبرداری اینترنتی، مجرم باید با سوء نیت و آگاهی کامل از غیرقانونی بودن عمل خود، قصد تحصیل مال یا منفعت نامشروع را داشته باشد. این قصد شامل فریب دادن قربانی یا گمراه کردن سیستم و کسب نتیجه مجرمانه است.
تفاوت کلاهبرداری اینترنتی با کلاهبرداری سنتی
هرچند هدف نهایی کلاهبرداری سنتی و اینترنتی یکسان است (تحصیل مال به ناحق از طریق فریب)، اما تفاوت های کلیدی میان این دو وجود دارد:
-
محیط ارتکاب جرم: در کلاهبرداری سنتی، فریب معمولاً به صورت فیزیکی و با تعامل مستقیم یا غیرمستقیم انسانی انجام می شود، در حالی که در کلاهبرداری اینترنتی، بستر اصلی وقوع جرم، فضای سایبری، سامانه های رایانه ای و مخابراتی است.
-
ابزار فریب: در کلاهبرداری سنتی، ابزارهای متقلبانه ممکن است شامل اسناد جعلی، معرفی خود به عنوان مقامات دولتی، یا نمایش اشیاء بی ارزش به عنوان کالاهای گران بها باشد. اما در کلاهبرداری اینترنتی، ابزارهای اصلی شامل وب سایت های جعلی، ایمیل ها و پیامک های فریبنده، بدافزارها و دستکاری در داده ها است.
-
عنصر فریب: در کلاهبرداری سنتی، فریب مستقیماً متوجه انسان (مال باخته) است و نیاز به اراده و اقدام فریب خورده برای تحویل مال وجود دارد. در حالی که در کلاهبرداری اینترنتی، فریب ممکن است مستقیماً انسان را هدف قرار دهد (مانند فیشینگ) یا حتی سیستم های پردازش خودکار را گمراه کند (مانند دستکاری داده ها) بدون اینکه لزوماً آگاهی و اقدام مستقیم از سوی مال باخته باشد.
قوانین مربوط به مجازات کلاهبرداری اینترنتی: تحلیل قانون جدید
در ادبیات عمومی و جستجوهای کاربران، واژه قانون جدید اغلب به قوانینی اشاره دارد که در پاسخ به پدیده های نوظهور، به تصویب رسیده اند. در مورد کلاهبرداری اینترنتی نیز، این اصطلاح عموماً به قوانین تخصصی حوزه جرائم رایانه ای و تجارت الکترونیک بازمی گردد که نسبت به قوانین کیفری سنتی، جدیدتر محسوب می شوند و چارچوب قانونی فعلی را تشکیل می دهند. لازم است تا به دقت به این قوانین و مجازات های تعیین شده در آن ها نگاهی بیندازیم.
بررسی دقیق ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه ای
ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه ای، به عنوان یکی از مهم ترین مستندات قانونی در برخورد با کلاهبرداری اینترنتی، به صراحت رفتارهایی را جرم انگاری کرده است که از طریق دستکاری یا اختلال در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی، منجر به تحصیل مال یا منفعت برای مجرم یا دیگری می شود. این ماده، دامنه گسترده ای از افعال را پوشش می دهد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می شود:
-
وارد کردن داده ها (Inputting Data): یعنی ورود اطلاعات جدید به سامانه به صورت غیرمجاز به قصد فریب یا تحصیل مال. مثلاً، وارد کردن اطلاعات نادرست در یک سامانه مالی برای انتقال وجه.
-
تغییر داده ها (Modifying Data): شامل دستکاری یا اصلاح اطلاعات موجود در سامانه به منظور کسب مال یا منفعت غیرقانونی. برای مثال، تغییر مبلغ یک فاکتور الکترونیکی به نفع کلاهبردار.
-
محو داده ها (Deleting Data): از بین بردن یا پاک کردن اطلاعات به صورت غیرمجاز که منجر به کسب امتیاز یا فرار از تعهد شود. به عنوان نمونه، حذف سوابق بدهکاری در یک سامانه مالی.
-
ایجاد داده ها (Creating Data): ساخت اطلاعات یا هویت های جعلی در سامانه برای سوءاستفاده. مثلاً، ایجاد حساب های کاربری جعلی برای انجام معاملات غیرقانونی.
-
متوقف کردن داده ها (Stopping Data): ایجاد وقفه در فرآیند پردازش یا انتقال داده ها به نحوی که به ضرر قربانی و به نفع کلاهبردار تمام شود.
-
مختل کردن سامانه (Disrupting System): ایجاد اختلال در عملکرد صحیح یک سامانه رایانه ای یا مخابراتی با هدف کسب مال یا منفعت. برای مثال، حمله به یک درگاه پرداخت آنلاین برای دزدیدن اطلاعات کارت های بانکی.
مجازات های ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه ای:
بر اساس این ماده، فرد مجرم علاوه بر اینکه ملزم به رد مال تحصیل شده به صاحب آن است، به یکی از مجازات های زیر نیز محکوم خواهد شد:
-
حبس از یک تا پنج سال.
-
جزای نقدی از بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا یکصد میلیون (۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال.
-
هر دو مجازات حبس و جزای نقدی (با تشخیص قاضی).
تأکید این ماده بر «تحصیل وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی» نشان می دهد که دامنه جرم فراتر از صرفاً پول نقد است و هرگونه ارزش اقتصادی را شامل می شود.
جزئیات ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک
ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک نیز بخش مهمی از چارچوب قانونی کلاهبرداری اینترنتی را تشکیل می دهد، با این تفاوت که تمرکز اصلی آن بر «بستر مبادلات الکترونیکی» است. این ماده برای حمایت از معاملات و تعاملات مالی در فضای آنلاین طراحی شده و رفتارهای متقلبانه در این زمینه را جرم انگاری می کند. مصادیق رفتاری که در این ماده ذکر شده اند شامل «سوءاستفاده و یا استفاده غیرمجاز از داده پیام ها، برنامه ها و سیستم های رایانه ای و وسایل ارتباط از راه دور و ارتکاب افعالی نظیر ورود، محو، توقف داده پیام، مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم رایانه ای و غیره» است که در نهایت منجر به فریب دیگران یا گمراهی سیستم های پردازش خودکار می شود و از این طریق مال یا منفعت مالی تحصیل می گردد.
مجازات های ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک:
فرد مرتکب این جرم، علاوه بر رد مال به صاحبان اموال، به مجازات های زیر محکوم می شود:
-
حبس از یک تا سه سال.
-
پرداخت جزای نقدی معادل مال مأخوذه.
تفاوت اصلی در مجازات ها این است که در ماده ۶۷، جزای نقدی معادل مال تحصیل شده است، در حالی که در ماده ۱۳، مبلغ جزای نقدی به صورت ثابت (۲۰ تا ۱۰۰ میلیون ریال) تعیین شده است. این تفاوت نشان دهنده رویکرد متفاوت قانون گذار در مواجهه با ماهیت های کمی متفاوت این دو جرم است.
آیا اصلاحات جدیدی در قوانین وجود دارد؟ شفاف سازی واژه قانون جدید
ممکن است بسیاری از کاربران با شنیدن عبارت قانون جدید، به دنبال تغییرات عمده و به روزرسانی های اخیر در قوانین مربوط به کلاهبرداری اینترنتی باشند. اما حقیقت این است که اغلب منظور از قانون جدید در این زمینه، همان قوانین تخصصی ای هستند که پس از ظهور اینترنت و تجارت الکترونیک به تصویب رسیده اند. این قوانین که شامل قانون جرائم رایانه ای (مصوب ۱۳۸۸) و قانون تجارت الکترونیک (مصوب ۱۳۸۲) می شوند، در زمان خود نسبت به قوانین سنتی کیفری (مانند قانون مجازات اسلامی) نو و جدید تلقی می شدند و چارچوب قانونی فعلی برای مقابله با جرائم سایبری را شکل می دهند.
تا زمان تدوین این مقاله، هیچ قانون جامع و کاملاً جدیدی که کل چارچوب مجازات کلاهبرداری اینترنتی را تغییر دهد، به تصویب نرسیده است. با این حال، قوه قضائیه و سایر نهادهای مرتبط همواره در حال رصد و واکنش به شیوه های نوین کلاهبرداری هستند و ممکن است بخشنامه ها، آیین نامه ها یا تفاسیر قضایی جدیدی صادر شود که بر نحوه اعمال این قوانین تأثیر بگذارد. این اقدامات بیشتر در راستای تفسیر و تطبیق قوانین موجود با شرایط جدید صورت می گیرد تا تغییر کلی در ساختار قانونی. بنابراین، واژه قانون جدید بیشتر به ماهیت تخصصی و نسبتاً به روز این قوانین در مقایسه با قوانین عمومی تر اشاره دارد تا به تصویری از یک تحول اساسی و فراگیر در مقررات کیفری مربوط به کلاهبرداری اینترنتی.
رایج ترین انواع و مصادیق کلاهبرداری اینترنتی در ایران
کلاهبرداران اینترنتی، همواره در حال ابداع و به روزرسانی روش های خود برای فریب کاربران هستند. آشنایی با رایج ترین شیوه های کلاهبرداری اینترنتی در ایران، می تواند به کاربران کمک کند تا با هوشیاری بیشتری در فضای مجازی فعالیت کنند و کمتر در دام این مجرمان بیفتند. در ادامه به برخی از مهم ترین و پرتکرارترین مصادیق این جرم اشاره می شود:
فیشینگ (Phishing)
فیشینگ یکی از متداول ترین و خطرناک ترین روش های کلاهبرداری اینترنتی است. در این شیوه، کلاهبرداران با ایجاد صفحات جعلی (مانند درگاه های بانکی، سایت های دولتی، یا پلتفرم های خدماتی) که ظاهری کاملاً مشابه صفحات اصلی دارند، کاربران را فریب می دهند تا اطلاعات حساس خود (مانند نام کاربری، رمز عبور، شماره کارت بانکی و رمز دوم) را در آن ها وارد کنند. پس از وارد کردن اطلاعات، کلاهبرداران به آن ها دسترسی پیدا کرده و اقدام به سرقت وجوه یا اطلاعات می کنند.
-
مثال: دریافت پیامک جعلی حاوی لینک ثبت نام سهام عدالت یا دریافت ابلاغیه قضایی که کاربر را به درگاه بانکی جعلی هدایت می کند.
جعل هویت (Identity Theft)
در این نوع کلاهبرداری، مجرمان با دسترسی غیرمجاز به اطلاعات شخصی افراد (مانند نام، نام خانوادگی، کد ملی، شماره تلفن، ایمیل) یا هک کردن حساب های کاربری آن ها در شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها، خود را به جای شخص حقیقی معرفی می کنند. سپس با استفاده از این هویت جعلی، از دوستان، آشنایان یا سایر کاربران سوءاستفاده کرده و از آن ها درخواست پول، اعتبار یا اطلاعات بیشتر می کنند.
-
مثال: هک شدن صفحه اینستاگرام یک فرد و درخواست پول از دنبال کنندگان او به بهانه های واهی.
اسکیمینگ (Skimming)
اسکیمینگ هرچند کاملاً اینترنتی نیست، اما ارتباط نزدیکی با استفاده از کارت های بانکی دارد. در این روش، کلاهبرداران با نصب دستگاهی کوچک به نام اسکیمر بر روی دستگاه های کارت خوان (POS) یا خودپردازها، اطلاعات کارت بانکی افراد را هنگام کشیدن کارت کپی می کنند و با فیلم برداری یا مشاهده رمز عبور، به تمام اطلاعات لازم برای برداشت از حساب دسترسی می یابند. سپس با ساخت کارت های کپی، اقدام به سرقت از حساب می کنند.
توجه: این روش معمولاً در صلاحیت دادسراهای عمومی است نه دادسرای جرایم رایانه ای، زیرا عنصر فریب از طریق سامانه رایانه ای در آن کمتر مستقیم است.
کلاهبرداری در پلتفرم های آنلاین (اینستاگرام، دیوار و فروشگاه های جعلی)
بسیاری از کلاهبرداری ها در بستر پلتفرم های فروش آنلاین و شبکه های اجتماعی رایج است. در این موارد، کلاهبرداران با ایجاد صفحات یا آگهی های فریبنده، کالاهایی را با قیمت های بسیار پایین یا ویژگی های اغراق آمیز عرضه می کنند و پس از دریافت وجه از خریدار، یا کالای تقلبی ارسال می کنند یا اصلاً کالایی ارسال نمی کنند.
-
مثال: فروش گوشی های موبایل گران قیمت با قیمت های باورنکردنی در دیوار یا اینستاگرام، یا فروش کالاهای لوکس که پس از پرداخت، هرگز به دست خریدار نمی رسند.
نرم افزارهای جعلی و بدافزارها (Malware/Ransomware)
در این روش، کلاهبرداران با طراحی نرم افزارهای مخرب (بدافزار) که به ظاهر کاربردی و جذاب هستند (مانند اپلیکیشن های پرداخت، بازی ها یا برنامه های خدماتی)، کاربران را ترغیب به نصب آن ها می کنند. پس از نصب، این نرم افزارها به اطلاعات شخصی، پیام ها، یا حتی حساب های بانکی کاربر دسترسی پیدا کرده و اطلاعات را سرقت می کنند یا سیستم را آلوده به باج افزار می کنند.
-
مثال: ارسال لینک دانلود اپلیکیشن جعلی شاپرک یا همراه بانک که به محض نصب، اطلاعات کارت بانکی را به سرقت می برد.
وعده های فریبنده و تطمیع (Scams/Lure)
این نوع کلاهبرداری بر پایه تحریک طمع افراد بنا شده است. کلاهبرداران با وعده های دروغین و بسیار جذاب، مانند برنده شدن در لاتاری های خارجی، دریافت ارثیه هنگفت، فرصت های سرمایه گذاری با سودهای نجومی و یا پیشنهاد شغلی با درآمد بسیار بالا، از کاربران می خواهند تا مبلغی را به عنوان هزینه اولیه، کارمزد یا مالیات پرداخت کنند. پس از دریافت وجه، کلاهبرداران ناپدید می شوند.
همیشه به یاد داشته باشید، هر پیشنهاد مالی که بیش از حد خوب به نظر می رسد، احتمالاً یک تله است. هیچ کس بدون زحمت و سرمایه گذاری منطقی، ثروتمند نمی شود و وعده های رؤیایی اغلب پوششی برای فریبکاری هستند.
رسیدسازهای جعلی و کلاهبرداری کارت به کارت
برخی کلاهبرداران از نرم افزارهای رسیدساز جعلی استفاده می کنند. در این حالت، هنگامی که کلاهبردار قرار است مبلغی را به حساب شما واریز کند، از این نرم افزار برای ایجاد یک رسید پرداخت جعلی استفاده می کند که ظاهری کاملاً مشابه رسیدهای بانکی واقعی دارد. این رسید به شما نشان داده می شود، در حالی که هیچ مبلغی به حساب شما واریز نشده است. در کلاهبرداری کارت به کارت نیز، مجرمان با روش های مختلف، از شما می خواهند که کارت به کارت کنید و بعد با ترفندهای مختلف مدعی می شوند که واریز انجام نشده و شما را وادار به واریز مجدد می کنند.
کلاهبرداری از طریق تماس تلفنی و پیامک های اغفال کننده
این شیوه، ترکیبی از فریب آنلاین و آفلاین است. کلاهبرداران با ارسال پیامک های فریبنده (مانند شما برنده شده اید، بسته معوقه پستی دارید) یا تماس های تلفنی (خود را مأمور دولتی، پلیس فتا، یا کارمند بانک معرفی می کنند)، اطلاعات حساس را از قربانیان درخواست می کنند یا آن ها را به انجام اقداماتی نظیر مراجعه به خودپرداز یا نصب نرم افزار راهنمایی می کنند که در نهایت به سرقت مالی منجر می شود.
-
مثال: تماس با فرد و معرفی خود به عنوان پلیس فتا و درخواست اطلاعات بانکی برای مسدود کردن حساب کلاهبردار.
سایر روش های نوظهور و پیچیده
با پیشرفت تکنولوژی، روش های کلاهبرداری نیز همواره در حال تطور و پیچیده تر شدن هستند. از سواستفاده در حوزه رمزارزها و بازارهای مالی نوظهور گرفته تا حملات سایبری پیشرفته، مجرمان همواره در حال یافتن راه های جدیدی برای فریب افراد هستند. این امر لزوم به روز ماندن و افزایش آگاهی عمومی را دوچندان می کند.
راهنمای جامع مراحل شکایت از کلاهبرداری اینترنتی
در صورتی که متأسفانه قربانی کلاهبرداری اینترنتی شدید، اقدام سریع و صحیح برای ثبت شکایت و پیگیری حقوقی، از اهمیت بالایی برخوردار است. بسیاری از پرونده ها به دلیل تأخیر یا عدم آگاهی از مراحل صحیح، به نتیجه مطلوب نمی رسند. در این بخش، گام های لازم برای شکایت از کلاهبرداری اینترنتی به طور جامع تشریح می شود.
گام اول: جمع آوری و حفظ مستندات دیجیتالی
اولین و حیاتی ترین گام در فرآیند شکایت، جمع آوری دقیق و حفظ تمامی شواهد و مدارک مربوط به کلاهبرداری است. این مستندات، نقش کلیدی در اثبات جرم و شناسایی مجرم ایفا می کنند. هرگونه اطلاعاتی که بتواند رابطه شما با کلاهبردار یا نحوه وقوع جرم را نشان دهد، ارزشمند است.
-
چت ها و مکاتبات: تمامی پیام های رد و بدل شده در پلتفرم های مختلف (واتس اپ، تلگرام، اینستاگرام، ایمیل و غیره) را به صورت اسکرین شات (Screenshot) یا فایل PDF ذخیره کنید. دقت کنید که تاریخ و ساعت مکالمات و شناسه کاربری (ID) طرف مقابل قابل مشاهده باشد.
-
رسیدهای بانکی و تراکنش ها: تمامی رسیدهای پرداخت (چه فیزیکی و چه الکترونیکی)، شماره پیگیری تراکنش ها، شماره کارت یا حساب مبدأ و مقصد، واریز وجه و تاریخ دقیق آن ها را جمع آوری کنید. پرینت گردش حساب بانکی نیز می تواند بسیار مفید باشد.
-
آدرس وب سایت، پروفایل یا کانال: اگر کلاهبرداری از طریق وب سایت، صفحه خاصی در شبکه های اجتماعی (مانند اینستاگرام) یا کانال های پیام رسان (مانند تلگرام) صورت گرفته است، آدرس دقیق (URL) و اسکرین شات از صفحه اصلی، مشخصات فروشنده یا آگهی را تهیه کنید. حتی اگر صفحه پاک شده باشد، اسکرین شات های قبلی می توانند کمک کننده باشند.
-
شماره تماس و اطلاعات هویتی: هرگونه شماره تلفن، نام و نام خانوادگی، یا آدرس ایمیلی که کلاهبردار از آن استفاده کرده است را ثبت کنید.
-
سایر شواهد: هرگونه مدارک دیگر مانند عکس کالای خریداری شده، فاکتور، یا حتی تبلیغاتی که شما را به سمت کلاهبرداری سوق داده اند را نگهداری کنید.
تأکید می شود که این مدارک را به هیچ عنوان پاک نکنید، حتی اگر احساس می کنید بی اهمیت هستند. حفظ نسخه های اصلی و پشتیبان گیری از آن ها بسیار مهم است.
مراجع اولیه برای ثبت شکایت
پس از جمع آوری مستندات، زمان آن است که شکایت خود را در مراجع ذی صلاح ثبت کنید:
-
پلیس فتا (پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات): اولین و مهم ترین مرجع برای گزارش کلاهبرداری اینترنتی، پلیس فتا است. می توانید به دو روش اقدام کنید:
-
ثبت گزارش آنلاین: به وب سایت رسمی پلیس فتا به نشانی www.cyberpolice.ir مراجعه کرده و از بخش گزارشات مردمی یا ارتباط با ما، شکایت خود را به صورت آنلاین ثبت کنید. در این مرحله، مشخصات فردی و شرح مختصری از واقعه به همراه مستندات اولیه ثبت می شود. پس از ثبت گزارش، معمولاً پلیس فتا برای پیگیری های بعدی با شما تماس می گیرد.
-
مراجعه حضوری: می توانید با در دست داشتن مدارک و مستندات جمع آوری شده، به نزدیک ترین پلیس فتا یا کلانتری محل مراجعه کرده و شکوائیه خود را تنظیم و ثبت کنید. در این روش، مأموران پلیس فتا تحقیقات اولیه را آغاز می کنند.
-
-
سامانه خدمات الکترونیک قضایی (سنا): روش دیگر، ثبت شکوائیه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. با مراجعه به این دفاتر و ارائه مدارک، شکوائیه ای علیه کلاهبردار تنظیم و به صورت سیستمی به دادسرای مربوطه (دادسرای جرایم رایانه ای) ارسال می شود. برای این کار نیاز به ثبت نام در سامانه ثنا و احراز هویت دارید.
فرآیند پیگیری در دادسرا و دادگاه
پس از ثبت شکایت اولیه، پرونده شما وارد مراحل قضایی می شود:
-
تنظیم شکوائیه رسمی: در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا دادسرا، یک شکوائیه کیفری با شرح دقیق واقعه، مدارک و مستندات و درخواست رسیدگی قضایی تنظیم می شود. توصیه می شود برای تنظیم دقیق و حقوقی شکوائیه، از کمک یک وکیل متخصص جرایم رایانه ای بهره مند شوید.
-
تشکیل پرونده در دادسرای جرایم رایانه ای: پرونده شما به دادسرای ویژه جرایم رایانه ای ارجاع داده می شود. بازپرس یا دادیار مربوطه، دستورات لازم برای تحقیقات را صادر می کنند.
-
تحقیقات پلیس فتا و جمع آوری ادله: دادسرا، پرونده را برای تحقیقات تخصصی تر و جمع آوری ادله فنی به پلیس فتا ارجاع می دهد. پلیس فتا با بهره گیری از کارشناسان خود، به دنبال شناسایی هویت کلاهبردار (از طریق IP، شماره حساب، سرنخ های دیجیتالی و غیره) و جمع آوری شواهد لازم است.
-
رسیدگی در دادگاه صالح: پس از تکمیل تحقیقات در دادسرا و صدور قرار جلب به دادرسی یا کیفرخواست، پرونده به دادگاه صالح ارسال می شود. دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم کلاهبرداری اینترنتی، دادگاهی است که بانک افتتاح کننده حساب زیان دیده از بزه که پول به طور متقلبانه از آن برداشت شده، در حوزه آن قرار دارد. این موضوع بر اساس رأی وحدت رویه شماره ۷۲۹ مورخ ۱۳۹۱/۱۲/۰۱ دیوان عالی کشور مشخص شده است.
نکات کلیدی برای شکایتی موثر
-
سرعت عمل: بلافاصله پس از آگاهی از کلاهبرداری اقدام به شکایت کنید. هرچه زمان بیشتری بگذرد، پیگیری و جمع آوری مدارک دشوارتر می شود.
-
دقت در ارائه اطلاعات: تمام اطلاعات را با دقت و جزئیات کامل ارائه دهید. از حدس و گمان پرهیز کنید و فقط حقایق را بیان نمایید.
-
پیگیری مستمر: پرونده را رها نکنید. به صورت دوره ای با مراجع قضایی و پلیس فتا در ارتباط باشید و وضعیت پرونده را جویا شوید.
-
حفظ آرامش: در تمام مراحل، خونسردی خود را حفظ کنید و از درگیر شدن احساسی با کلاهبردار یا پیگیری های غیرقانونی خودداری کنید.
اشتباهات رایج در پیگیری پرونده های کلاهبرداری اینترنتی و نحوه اجتناب از آن ها
برخی اشتباهات رایج می توانند فرآیند پیگیری شکایت را طولانی تر و یا حتی بی نتیجه کنند:
-
پاک کردن مدارک: همان طور که قبلاً ذکر شد، پاک کردن چت ها، اسکرین شات ها یا رسیدهای بانکی، مهم ترین اشتباه است. این مدارک، تنها راه اثبات کلاهبرداری هستند.
-
تأخیر در شکایت: زمان، در پرونده های اینترنتی بسیار اهمیت دارد. اطلاعات دیجیتالی ممکن است به سرعت پاک یا غیرقابل دسترسی شوند.
-
عدم ارائه اطلاعات کامل و دقیق: ارائه اطلاعات ناقص یا مبهم، روند تحقیقات را کند می کند و ممکن است باعث سردرگمی مراجع قضایی شود.
-
اقدام شخصی و تماس با کلاهبردار: تلاش برای مذاکره یا تهدید کلاهبردار به صورت مستقیم، می تواند به از بین رفتن سرنخ ها منجر شود و یا حتی شما را در معرض کلاهبرداری های بیشتر قرار دهد.
-
عدم پیگیری پس از ثبت شکایت: برخی افراد پس از ثبت شکایت، پرونده را رها می کنند. این امر می تواند منجر به بایگانی شدن پرونده و عدم رسیدگی شود.
-
ترس از هزینه ها: برخی افراد به دلیل ترس از هزینه های حقوقی، از پیگیری خودداری می کنند. در حالی که در بسیاری از موارد، مزایای پیگیری (مانند استرداد مال) بسیار بیشتر از هزینه های اولیه است.
راهکارهای عملی برای پیشگیری از کلاهبرداری اینترنتی
پیشگیری همواره بهتر از درمان است، به ویژه در مورد کلاهبرداری های اینترنتی که می تواند آسیب های مالی و روانی جدی به همراه داشته باشد. با رعایت برخی نکات امنیتی و افزایش آگاهی، می توانیم خود را در برابر بسیاری از ترفندهای کلاهبرداران محافظت کنیم. در ادامه به مهم ترین راهکارهای پیشگیری از کلاهبرداری اینترنتی اشاره می شود:
احراز هویت و اعتبارسنجی پلتفرم ها و فروشندگان
پیش از هرگونه خرید یا انجام تراکنش مالی آنلاین، از اعتبار فروشنده یا پلتفرم مورد نظر اطمینان حاصل کنید. این کار به شما کمک می کند تا از افتادن در دام فروشگاه های جعلی و صفحات فیشینگ جلوگیری کنید.
-
نماد اعتماد الکترونیکی (اینماد): در وب سایت های فروشگاهی، به دنبال نماد اینماد باشید. با کلیک بر روی این نماد، می توانید اطلاعات مربوط به صاحب کسب وکار و وضعیت مجوز آن را بررسی کنید.
-
بررسی بازخورد و نظرات کاربران: در شبکه های اجتماعی یا وب سایت های دیگر، نظرات و تجربیات سایر کاربران را در مورد فروشنده یا پلتفرم مورد نظر مطالعه کنید.
-
بررسی آدرس وب سایت (URL): همواره آدرس سایت را در نوار مرورگر به دقت چک کنید. کلاهبرداران اغلب از آدرس های مشابه با اندکی تفاوت (مثلاً google.com به جای goog1e.com) استفاده می کنند. حتماً مطمئن شوید که آدرس با https:// شروع شده و نماد قفل در کنار آن وجود دارد که نشان دهنده اتصال امن است.
-
تماس با پشتیبانی: اگر سوال یا ابهامی دارید، از طریق شماره تلفن یا ایمیل معتبر با پشتیبانی تماس بگیرید و پاسخ های آن ها را بسنجید.
ارتقاء امنیت تراکنش های مالی آنلاین
هنگام انجام هرگونه تراکنش مالی، حداکثر احتیاط را به خرج دهید و از ابزارهای امنیتی موجود استفاده کنید.
-
رمز پویا (یک بار مصرف): حتماً برای تمامی کارت های بانکی خود رمز دوم پویا را فعال کنید. این رمز فقط برای یک تراکنش و برای مدت زمان محدودی معتبر است و حتی در صورت سرقت اطلاعات کارت، امکان سوءاستفاده را به شدت کاهش می دهد.
-
عدم کلیک بر روی لینک های مشکوک: هیچگاه بر روی لینک های ارسالی از طریق پیامک، ایمیل یا شبکه های اجتماعی که از منبع ناشناس یا مشکوک هستند، کلیک نکنید. در صورت نیاز به ورود به یک سامانه، آدرس آن را مستقیماً در مرورگر خود تایپ کنید.
-
بررسی آدرس درگاه پرداخت: هنگام ورود به درگاه پرداخت بانکی، آدرس آن را با دقت بررسی کنید و مطمئن شوید که آدرس معتبر و مربوط به شاپرک است. (shaparak.ir).
-
عدم استفاده از وای فای عمومی برای تراکنش های مالی: از انجام تراکنش های بانکی یا وارد کردن اطلاعات حساس در شبکه های وای فای عمومی و ناامن خودداری کنید، زیرا این شبکه ها ممکن است توسط کلاهبرداران شنود شوند.
محافظت از اطلاعات شخصی و هویتی
اطلاعات شخصی شما، طعمه ای گران بها برای کلاهبرداران است. مراقب باشید که این اطلاعات به دست افراد سودجو نیفتد.
-
عدم اشتراک گذاری اطلاعات حساس: هرگز رمز عبور، کد ملی، شماره کارت بانکی، رمز دوم یا سایر اطلاعات هویتی خود را با هیچ کس به اشتراک نگذارید، حتی اگر خود را مأمور دولتی یا کارمند بانک معرفی کند.
-
استفاده از رمز عبورهای قوی و منحصربه فرد: برای هر حساب کاربری، یک رمز عبور قوی و متفاوت (شامل حروف بزرگ و کوچک، اعداد و نمادها) انتخاب کنید. از ذخیره کردن رمز عبور در مرورگرها یا فایل های ناامن خودداری کنید.
-
فعال سازی احراز هویت دومرحله ای (2FA): برای تمامی حساب های مهم خود (ایمیل، شبکه های اجتماعی، حساب های مالی) احراز هویت دومرحله ای را فعال کنید. این قابلیت حتی در صورت سرقت رمز عبور، مانع از دسترسی غیرمجاز می شود.
هوشیاری در برابر پیشنهادات وسوسه انگیز
بسیاری از کلاهبرداران از طریق وعده های اغواکننده، افراد را فریب می دهند. هوشیاری شما در این زمینه بسیار تعیین کننده است.
-
قیمت های غیرواقعی: از خریدهای کالاهایی با قیمت های بسیار پایین تر از بازار یا پیشنهاداتی که بیش از حد خوب به نظر می رسند، پرهیز کنید. معمولاً چنین معاملاتی، تله کلاهبرداری هستند.
-
وعده های درآمد آسان و سریع: به وعده های کسب درآمدهای کلان بدون زحمت یا سرمایه گذاری های پربازده و تضمینی، شک کنید. بازارهای مالی همواره با ریسک همراه هستند و هیچ سرمایه گذاری بدون ریسک و با سود بالا وجود ندارد.
به روزرسانی مداوم سیستم ها و نرم افزارهای امنیتی
امنیت دیجیتال شما، به روز بودن نرم افزارها و سیستم هایتان بستگی دارد.
-
نصب آنتی ویروس و فایروال معتبر: از نرم افزارهای آنتی ویروس و فایروال به روز و معتبر برای محافظت از کامپیوتر و گوشی هوشمند خود استفاده کنید.
-
به روزرسانی سیستم عامل و مرورگر: همواره سیستم عامل (ویندوز، اندروید، iOS) و مرورگر اینترنت خود را به آخرین نسخه موجود به روزرسانی کنید. این به روزرسانی ها شامل وصله های امنیتی مهمی هستند که از نفوذ بدافزارها جلوگیری می کنند.
-
اسکن دوره ای دستگاه ها: به صورت دوره ای، دستگاه های خود را با نرم افزارهای امنیتی اسکن کنید تا از عدم وجود بدافزارها مطمئن شوید.
نقش حیاتی وکیل متخصص جرایم رایانه ای در پرونده های کلاهبرداری
پیچیدگی های حقوقی و فنی پرونده های کلاهبرداری اینترنتی، اغلب فراتر از دانش حقوقی عموم افراد است. از این رو، بهره مندی از خدمات یک وکیل متخصص در حوزه جرایم رایانه ای می تواند تفاوت چشمگیری در روند و نتیجه پرونده ایجاد کند. وکیل متخصص، با اشراف کامل بر قوانین، رویه های قضایی و جنبه های فنی این نوع جرائم، می تواند راهنمایی ها و اقدامات حقوقی مؤثری را ارائه دهد.
ارائه مشاوره حقوقی تخصصی و هدفمند
یکی از اولین و مهم ترین نقش های وکیل متخصص، ارائه مشاوره دقیق و هدفمند است. او می تواند به قربانیان کمک کند تا:
-
درک صحیح از وضعیت حقوقی: وکیل، ماهیت دقیق جرم واقع شده را از نظر قانونی توضیح می دهد و تفاوت های آن با جرائم مشابه را روشن می سازد. او به شما کمک می کند تا بدانید آیا پرونده شما واقعاً مصداق کلاهبرداری اینترنتی است یا جرم دیگری (مانند سرقت رایانه ای یا خیانت در امانت).
-
ارزیابی شواهد و مدارک: وکیل متخصص می داند که کدام مستندات دیجیتالی از نظر قضایی اعتبار بیشتری دارند و چگونه باید آن ها را جمع آوری و حفظ کرد. او می تواند ارزش اثباتی هر یک از مدارک را سنجیده و نقاط قوت و ضعف پرونده را شناسایی کند.
-
شناخت بهترین مسیر قانونی: با توجه به جزئیات پرونده، وکیل می تواند بهترین مسیر حقوقی (مانند شکایت کیفری، دعوای حقوقی برای استرداد مال) و مراجع ذی صلاح را به شما معرفی کند.
تنظیم شکواییه و لوایح حقوقی دقیق
تنظیم یک شکوائیه یا لایحه حقوقی دقیق و مستدل، پایه و اساس موفقیت هر پرونده قضایی است. در جرایم رایانه ای، این امر به دلیل ماهیت فنی و تخصصی موضوع، اهمیت بیشتری پیدا می کند:
-
استفاده از اصطلاحات حقوقی صحیح: وکیل با زبان حقوقی آشناست و می تواند شرح واقعه و درخواست های شما را در قالب قانونی و با استفاده از اصطلاحات صحیح تنظیم کند.
-
اشاره به مواد قانونی مرتبط: او به دقت مواد قانونی مربوط به جرم (مانند ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه ای یا ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک) را در شکوائیه ذکر می کند.
-
تنظیم لوایح دفاعی قوی: در صورت نیاز به پاسخگویی به اتهامات احتمالی یا ارائه دفاعیات در مراحل مختلف دادرسی، وکیل می تواند لوایح قوی و مستند تنظیم کند که از حقوق موکل به نحو احسن دفاع نماید.
پیگیری حقوقی و تسریع روند پرونده
روند رسیدگی به پرونده های قضایی، به ویژه در حوزه جرایم سایبری، می تواند زمان بر و پیچیده باشد. وکیل متخصص می تواند با پیگیری های مستمر و مؤثر، به تسریع روند پرونده کمک کند:
-
حضور در مراجع قضایی و انتظامی: وکیل می تواند به نمایندگی از موکل، در دادسرا، دادگاه و پلیس فتا حضور یابد و از حقوق او دفاع کند.
-
ارتباط با بازپرس، دادیار و کارشناسان: وکیل می تواند با ارتباط مؤثر با مقامات قضایی و کارشناسان پلیس فتا، اطلاعات لازم را تبادل کرده و بر روند تحقیقات نظارت داشته باشد.
-
جلوگیری از اشتباهات اداری: وکیل با آگاهی از رویه های اداری، می تواند از بروز تأخیرها و اشتباهات ناشی از ناآگاهی موکل جلوگیری کند.
مدیریت و ارائه صحیح ادله دیجیتالی
ادله دیجیتالی در پرونده های کلاهبرداری اینترنتی، ستون فقرات اثبات جرم هستند. وکیل متخصص می داند که چگونه این ادله را جمع آوری، حفظ و به صورت قانونی و قابل استناد به مراجع قضایی ارائه دهد:
-
اعتبارسنجی ادله: وکیل می تواند در شناسایی و اعتبارسنجی ادله دیجیتالی کمک کند، زیرا هرگونه دستکاری یا عدم رعایت پروتکل های قانونی در جمع آوری، ممکن است اعتبار آن ها را از بین ببرد.
-
ارائه ادله به شیوه قابل قبول: او می داند که چگونه اسکرین شات ها، لاگ ها، یا سایر داده های دیجیتالی را به گونه ای به دادگاه ارائه دهد که مورد پذیرش قرار گیرد و ارزش اثباتی داشته باشد.
افزایش شانس موفقیت در استرداد مال و مجازات مجرم
هدف نهایی قربانیان کلاهبرداری اینترنتی، معمولاً بازگرداندن مال از دست رفته و مجازات مجرم است. وکیل متخصص با دانش و تجربه خود، می تواند شانس موفقیت در دستیابی به این اهداف را به طور قابل توجهی افزایش دهد:
-
شناسایی اموال مجرم: در برخی موارد، وکیل می تواند با استفاده از ابزارهای قانونی، به شناسایی و توقیف اموال مجرم برای استرداد به شاکی کمک کند.
-
دفاع مؤثر در دادگاه: با ارائه دفاعیات قوی و مستند، وکیل می تواند به صدور حکم عادلانه و مجازات متناسب با جرم کمک کند.
در نهایت، انتخاب یک وکیل متخصص در جرایم رایانه ای، نه تنها یک سرمایه گذاری برای حفظ حقوق است، بلکه به شما آرامش خاطری می دهد که پرونده تان توسط فردی آگاه و با تجربه پیگیری می شود.
نتیجه گیری
کلاهبرداری اینترنتی به عنوان یکی از جرائم پیچیده و رو به رشد در عصر دیجیتال، تهدیدی جدی برای امنیت مالی و اطلاعاتی افراد به شمار می رود. در این مقاله، به تفصیل به بررسی ابعاد مختلف این جرم پرداختیم؛ از تعریف قانونی و تمایز آن با کلاهبرداری سنتی گرفته تا تبیین عناصر تشکیل دهنده آن، و تحلیل دقیق مواد قانونی ۱۳ قانون جرائم رایانه ای و ۶۷ قانون تجارت الکترونیک که مبنای مجازات کلاهبرداری اینترنتی در «قانون جدید» را تشکیل می دهند. همچنین، رایج ترین انواع این کلاهبرداری ها در فضای مجازی ایران را معرفی کردیم تا شناخت بیشتری از ترفندهای کلاهبرداران حاصل شود.
آگاهی از مجازات های تعیین شده، مراحل صحیح شکایت از طریق پلیس فتا و مراجع قضایی، و راهکارهای پیشگیرانه، ابزارهایی حیاتی برای هر شهروند در دنیای امروز هستند. هوشیاری در برابر پیشنهادات فریبنده، محافظت از اطلاعات شخصی، و استفاده از ابزارهای امنیتی، خط دفاعی اول در برابر این جرائم محسوب می شود. در نهایت، در صورت وقوع کلاهبرداری، اقدام سریع و مشاوره با یک وکیل متخصص جرایم رایانه ای، می تواند نقش تعیین کننده ای در استیفای حقوق از دست رفته و به مجازات رساندن متخلفان ایفا کند. با افزایش دانش و دقت در تعاملات آنلاین، می توانیم فضای مجازی را به محیطی امن تر برای همه تبدیل کنیم.
نمونه شکواییه کیفری کلاهبرداری اینترنتی
بسمه تعالی
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب تهران (دادسراي ويژه رسيدگي به جرايم رايانه اي)
شاکی:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی شاکی]
نام پدر: [نام پدر شاکی]
کد ملی: [کد ملی شاکی]
آدرس: [آدرس کامل شاکی]
شماره تماس: [شماره تماس شاکی]
مشتکی عنه (متهم):
نام و نام خانوادگی: [در صورت اطلاع]
نام پدر: [در صورت اطلاع]
کد ملی: [در صورت اطلاع]
آدرس: [در صورت اطلاع]
شماره تماس/پروفایل اینترنتی/شماره کارت: [هر گونه اطلاعات در دسترس مانند شماره تلفن، آدرس ایمیل، آدرس صفحه اینستاگرام/تلگرام، شماره کارت بانکی، شماره حساب و غیره]
نکته: در صورت عدم اطلاع از مشخصات کامل مشتکی عنه، عبارت نامشخص درج شود و شناسایی متهم از دادگاه و پلیس فتا درخواست گردد.
وکیل یا نماینده قانونی:
[در صورت داشتن وکیل، نام و مشخصات وکیل درج شود.]
موضوع شکایت:
کلاهبرداری اینترنتی و تحصیل مال نامشروع
دلایل و ضمائم:
- کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی شاکی.
- پرینت گردش حساب بانکی مربوط به تراکنش/تراکنش های کلاهبرداری.
- تصاویر (اسکرین شات) مکالمات، چت ها و پیام های رد و بدل شده با مشتکی عنه (در واتس اپ، تلگرام، اینستاگرام، پیامک و غیره).
- تصاویر (اسکرین شات) از صفحه یا پروفایل مشتکی عنه در شبکه های اجتماعی یا وب سایت های مربوطه.
- رسیدهای الکترونیکی یا فیزیکی مربوط به واریز وجه به حساب مشتکی عنه.
- آدرس دقیق وب سایت/لینک درگاه پرداخت/آدرس پروفایل اینترنتی که کلاهبرداری در آن اتفاق افتاده است.
- [سایر دلایل و مدارک مرتبط، مانند فایل دانلود شده بدافزار، فاکتور جعلی و غیره.]
زمان و نشانی محل وقوع جرم:
زمان تقریبی وقوع جرم: [تاریخ یا بازه زمانی وقوع جرم، مثال: مورخ ۱۴۰۲/۰۵/۱۵ یا از تاریخ ۱۴۰۲/۰۵/۱۵ تا ۱۴۰۲/۰۵/۲۰]
محل وقوع جرم: در فضای مجازی و از طریق سامانه [نام پلتفرم/وب سایت/برنامه مورد استفاده، مثال: اینستاگرام/تلگرام/وب سایت جعلی بانک/…].
نکته: با توجه به رای وحدت رویه، دادگاه صالح دادگاهی است که بانک افتتاح کننده حساب زیان دیده در آن حوزه قضایی قرار دارد.
شرح شکایت:
با سلام و احترام،
به استحضار عالی می رساند، اینجانب [نام و نام خانوادگی شاکی] در تاریخ [تاریخ وقوع جرم یا شروع ارتباط] از طریق [نحوه آشنایی با کلاهبردار، مثال: مشاهده آگهی در وب سایت دیوار/پیامک جعلی/صفحه اینستاگرام] با شخصی/اشخاصی تحت عنوان [عنوان یا ادعای کلاهبردار، مثال: فروشنده کالا/مامور اداره دولتی/مجری مسابقه] که بعداً مشخص گردید مشتکی عنه می باشد، آشنا شدم/تماس گرفتم.
مشتکی عنه با توسل به اعمال و وسایل متقلبانه از قبیل [شرح دقیق اقدامات کلاهبردار، مثال: نمایش کالای جعلی/ایجاد وب سایت درگاه بانکی جعلی/ادعای برنده شدن در مسابقه/معرفی خود به عنوان مامور پلیس فتا]، اینجانب را فریب داده و باعث گردید مبلغ [مبلغ کلاهبرداری شده به عدد و حروف] ریال را به شماره کارت/حساب [شماره کارت/حساب مشتکی عنه] به نام [نام صاحب حساب، در صورت اطلاع] واریز نمایم.
شرح جزئیات واقعه به قرار زیر است:
- [شرح گام به گام ارتباط و فریب خوردن]
- [تاریخ واریز وجه و مبلغ دقیق]
- [پیگیری های بعدی و عدم انجام تعهد از سوی مشتکی عنه یا مسدود شدن راه های ارتباطی]
با توجه به مراتب فوق و با استناد به مدارک و مستندات پیوست که حاکی از وقوع جرم کلاهبرداری اینترنتی می باشد، از آن مرجع محترم تقاضای رسیدگی، صدور دستورات لازم جهت شناسایی هویت و جلب مشتکی عنه، تعقیب کیفری وی بر اساس ماده ۱۳ قانون جرائم رایانه ای و/یا ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک و در نهایت مجازات قانونی و همچنین صدور حکم به رد مال به اینجانب را دارم.
با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی شاکی
تاریخ و امضاء
این نمونه شکواییه تنها یک الگو است و باید متناسب با جزئیات و شرایط خاص هر پرونده، توسط فرد آگاه یا وکیل متخصص تنظیم و تکمیل شود.