مهریه از طریق اداره ثبت

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت یکی از مسیرهای قانونی است که زوجه می تواند برای دریافت حق شرعی و قانونی خود برگزیند. این روش با تکیه بر سند رسمی ازدواج به عنوان یک سند لازم الاجرا، فرآیندی نسبتاً سریع تر و کم هزینه تر از مسیر قضایی ارائه می دهد.

سند ازدواج به دلیل ماهیت رسمی خود، مستقیماً قابلیت اجرایی دارد و زوجه این امکان را خواهد داشت که از طریق مراجع ثبتی نسبت به مطالبه مهریه اقدام کند. انتخاب این مسیر نیازمند آگاهی کامل از مراحل، مدارک، قوانین جاری و تفاوت های آن با مطالبه از طریق دادگاه خانواده است. هدف از این مقاله ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی برای تمامی جنبه های مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت است. در ادامه به معرفی مهریه، انواع آن و سپس به تشریح دقیق مراحل مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت پرداخته می شود. همچنین، قوانین و بخشنامه های کلیدی، از جمله آخرین تغییرات قانونی مانند بخشنامه مربوط به قانون برنامه هفتم توسعه و تأثیر آن بر این فرآیند، بررسی خواهد شد. مقایسه ای شفاف میان این روش و مسیر قضایی، به همراه نکات مهم و کاربردی، به خوانندگان در انتخاب آگاهانه کمک می کند. این مطالب به گونه ای ارائه می شود که برای تمامی افراد، از زوجه ها و زوجین گرفته تا کارشناسان حقوقی و دانشجویان، قابل استفاده و روشنگر باشد.

مهریه چیست و چه انواعی دارد؟

مهریه به مالی گفته می شود که در زمان عقد نکاح، بر اساس توافق زوجین، از سوی زوج به زوجه تملیک می گردد. این تملیک، حق قانونی و شرعی زوجه محسوب شده و به محض جاری شدن صیغه عقد، زن مالک آن می شود و می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند، مگر اینکه خلاف آن شرط شده باشد. مهریه نشانه ای از تعهد و احترام زوج به زوجه است و جایگاه ویژه ای در حقوق خانواده ایران دارد.

انواع مهریه: عندالمطالبه و عندالاستطاعه

مهریه در حقوق ایران به دو نوع اصلی تقسیم می شود که انتخاب هر یک، تأثیر مستقیمی بر نحوه و شرایط مطالبه آن خواهد داشت:

• مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه به معنای آن است که زوجه می تواند در هر زمان، حتی بلافاصله پس از عقد، آن را از زوج مطالبه کند و زوج مکلف به پرداخت آن است. در مهریه عندالمطالبه، توانایی مالی زوج برای پرداخت، شرط مطالبه نیست و زوج باید آن را بپردازد. در صورت عدم پرداخت، زوجه می تواند اقدامات قانونی برای وصول آن را آغاز کند. اکثر مهریه ها در ایران از نوع عندالمطالبه هستند.
• مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت آن منوط به اثبات تمکن و توانایی مالی زوج است. به این معنی که زوجه تنها زمانی می تواند مهریه را مطالبه کند که ثابت شود زوج از لحاظ مالی قادر به پرداخت آن است. بار اثبات تمکن مالی زوج در این حالت بر عهده زوجه خواهد بود. این نوع مهریه کمتر رایج است و فرآیند مطالبه آن می تواند پیچیده تر باشد، چرا که نیاز به بررسی دقیق وضعیت مالی زوج دارد.

نوع مهریه در انتخاب مسیر ثبتی یا قضایی نیز تأثیرگذار است. در مهریه عندالمطالبه، هر دو مسیر ثبت و دادگاه به راحتی قابل پیگیری هستند. اما در مهریه عندالاستطاعه، اگرچه مسیر ثبتی نیز امکان پذیر است، اما اثبات تمکن مالی زوج ممکن است در دادگاه خانواده با سهولت بیشتری انجام شود.

مزایا و دلایل انتخاب مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، به دلیل ویژگی های خاص خود، می تواند برای زوجه در شرایطی خاص گزینه ای مطلوب باشد. این روش دارای مزایایی است که آن را از مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده متمایز می کند:

• سرعت بالاتر فرآیند: در صورتی که زوج دارای اموال قابل شناسایی و توقیف باشد، فرآیند مطالبه از طریق اجرای ثبت معمولاً سریع تر از دادگاه به نتیجه می رسد. این امر به دلیل ماهیت اداری بودن این فرآیند و عدم نیاز به رسیدگی های قضایی طولانی مدت است.
• عدم نیاز به پرداخت هزینه دادرسی اولیه توسط زوجه: در این روش، زوجه نیاز به پرداخت هزینه دادرسی ابتدایی (معادل ۳.۵ درصد مبلغ مهریه) ندارد و هزینه های اجرایی (معادل ۵ درصد مبلغ مورد اجرا) بر عهده زوج قرار می گیرد. این مسئله می تواند فشار مالی کمتری را در ابتدای فرآیند بر زوجه وارد کند.
• امکان توقیف فوری اموال بدون نیاز به حکم قطعی دادگاه: یکی از مهمترین مزایای این روش، قابلیت توقیف سریع اموال زوج به محض صدور اجرائیه از دفترخانه و تشکیل پرونده در اداره ثبت است. این امر از انتقال اموال توسط زوج جلوگیری می کند و نیاز به انتظار برای صدور حکم قطعی دادگاه را از بین می برد.
• سهولت نسبی در آغاز فرآیند: آغاز فرآیند از طریق ثبت نسبتاً ساده تر است و تنها با مراجعه به دفترخانه ثبت کننده عقد و ارائه مدارک لازم امکان پذیر است.
• امکان درخواست ممنوع الخروجی زوج: زوجه می تواند به سرعت و پس از تشکیل پرونده در اداره ثبت، درخواست ممنوع الخروجی زوج را مطرح کند که این امر می تواند اهرمی مؤثر برای وادار کردن زوج به پرداخت مهریه باشد.
• عدم شمول مرور زمان بر اجرائیه ثبتی: برخلاف برخی دعاوی که مشمول مرور زمان می شوند، اجرائیه مهریه صادره از ثبت، محدودیت زمانی برای اجرا ندارد و تا زمان وصول مهریه معتبر است.

مراحل گام به گام مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت یک فرآیند اداری است که نیاز به رعایت مراحل مشخصی دارد. این مراحل به زوجه کمک می کند تا حق قانونی خود را از طریق سازمان ثبت اسناد و املاک کشور پیگیری کند.

ثبت نام در سامانه ثنا

اولین گام برای هرگونه اقدام حقوقی و قضایی، از جمله مطالبه مهریه، ثبت نام در سامانه ثنا است. زوجه باید با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا به صورت آنلاین، مراحل ثبت نام در این سامانه را تکمیل کرده و کد کاربری و رمز عبور خود را دریافت کند. تمامی ابلاغیه های بعدی از طریق این سامانه انجام خواهد شد.

مراجعه به دفترخانه ثبت کننده عقد

پس از ثبت نام در سامانه ثنا، زوجه یا وکیل قانونی او باید با در دست داشتن مدارک مورد نیاز به دفترخانه ای که سند ازدواج در آن تنظیم شده است مراجعه کند. مدارک لازم در این مرحله شامل اصل سند ازدواج (یا رونوشت معتبر آن)، اصل شناسنامه و کارت ملی زوجه است. در این مراجعه، زوجه درخواست صدور اجرائیه برای مهریه را مطرح می کند. سردفتر پس از احراز هویت و صلاحیت متقاضی، یک اخطاریه حاوی مورد اجرا تهیه و امضا می کند و آن را به اداره اجرای ثبت اسناد ارسال می نماید. در صورتی که آدرس دفترخانه تغییر کرده باشد یا سردفتر فوت کرده باشد، زوجه می تواند به کانون سردفتران و دفتریاران مراجعه کرده و نشانی دفترخانه یا نحوه پیگیری را جویا شود.

تشکیل پرونده در اداره اجرای ثبت اسناد

پس از ارسال اجرائیه از دفترخانه به اداره اجرای ثبت اسناد، پرونده ای برای مطالبه مهریه تشکیل می شود. اداره ثبت اجرائیه را به زوج ابلاغ می کند. زوج از تاریخ ابلاغ، ده روز مهلت دارد تا نسبت به پرداخت مهریه اقدام کند. در این مرحله، هدف اداره ثبت وصول مهریه یا شناسایی و توقیف اموال زوج است.

شناسایی و معرفی اموال زوج

یکی از مهمترین مراحل در مطالبه مهریه از طریق ثبت، شناسایی و معرفی اموال متعلق به زوج است. زوجه (یا وکیل او) باید اموالی را که از زوج می شناسد، به اداره ثبت معرفی کند تا نسبت به توقیف آن ها اقدام شود. در صورتی که زوجه به اموال زوج دسترسی نداشته باشد یا اطلاعات کافی نداشته باشد، می تواند از اداره ثبت درخواست کند تا نسبت به استعلام سه گانه اقدام شود. این استعلام شامل موارد زیر است:

• بانک مرکزی: برای شناسایی حساب های بانکی و موجودی های نقدی زوج.
• اداره راهور: برای شناسایی وسایل نقلیه (خودرو، موتور و…) به نام زوج.
• اداره ثبت اسناد و املاک: برای شناسایی اموال غیرمنقول (ملک، زمین و…) به نام زوج.

پس از شناسایی اموال، اداره ثبت دستور توقیف آن ها را صادر می کند.

توقیف، ارزیابی و مزایده اموال

بعد از توقیف اموال منقول و غیرمنقول زوج، اداره ثبت اقدام به ارزیابی آن ها می کند. این ارزیابی توسط کارشناس رسمی دادگستری انجام می شود تا ارزش واقعی اموال تعیین گردد. پس از ارزیابی و تعیین قیمت پایه، اموال توقیف شده به مزایده گذاشته می شوند. از محل فروش این اموال در مزایده، مهریه زوجه پرداخت خواهد شد. اگر اموال توقیف شده جزو مستثنیات دین باشند (مانند مسکن متناسب با نیاز زوج یا ابزار کار او)، زوج می تواند به توقیف اعتراض کرده و درخواست اعمال مستثنیات دین نماید که در این صورت مال از توقیف خارج می شود.

اعمال ممنوع الخروجی

زوجه می تواند پس از تشکیل پرونده در اداره ثبت و صدور اجرائیه، درخواست ممنوع الخروجی زوج را نیز مطرح کند. این اقدام می تواند اهرم فشاری مؤثر بر زوج برای پرداخت مهریه باشد. ممنوع الخروجی تا زمان تسویه بدهی مهریه یا ارائه تضمین مناسب ادامه خواهد داشت.

قوانین و بخشنامه های کلیدی در مطالبه مهریه از طریق ثبت

مطالبه مهریه در ایران همواره تحت تأثیر قوانین و بخشنامه های متعدد قرار گرفته است که شناخت آن ها برای متقاضیان و کارشناسان حقوقی ضروری است. تغییرات قانونی به ویژه در سال های اخیر، مسیر مطالبه مهریه را دستخوش دگرگونی هایی کرده است.

قانون برنامه هفتم توسعه و بخشنامه 1398 (و لغو آن در 1403)

تا پیش از اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، مطالبه مهریه ابتدا از طریق اجرای ثبت الزامی بود. این رویه بر اساس بخشنامه صادره در سال ۱۳۹۸ و با استناد به بند (ب) ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران اجرا می شد. مطابق این بخشنامه، محاکم دادگستری از پذیرش دعاوی مطالبه مهریه قبل از صدور گواهی از اداره ثبت (مبنی بر عدم شناسایی یا توقیف اموال ظرف مدت دو ماه یا عدم اجرای مفاد سند ظرف شش ماه) منع شده بودند. هدف از این اقدام، کاهش بار ورودی پرونده ها به دادگاه ها و حل و فصل سریع تر اختلافات مهریه در مراحل اداری بود. اما با تصویب قانون برنامه هفتم توسعه در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، این بخشنامه لغو گردید. در حال حاضر، متقاضی مطالبه مهریه این اختیار را دارد که از ابتدا، بنا به تشخیص خود، یا به دادگاه خانواده مراجعه کند و یا از طریق اداره اجرای ثبت اقدام نماید. این تغییر به زوجه انعطاف بیشتری در انتخاب مسیر مناسب با شرایط خود می دهد.

بخشنامه قوه قضاییه در خصوص زندان مهریه و تعدیل سکه

با افزایش چشمگیر قیمت سکه در سال های اخیر، بسیاری از زوجین که محکوم به پرداخت مهریه بودند، با مشکل عدم توانایی پرداخت مواجه شدند که منجر به زندانی شدن آن ها می گردید. به منظور جلوگیری از این وضعیت، بخشنامه شماره ۹۰۰۰/۳۴۸۵۹/۱۰۰ مورخ ۱۳۹۷/۷/۲۲ رئیس قوه قضاییه صادر شد. این بخشنامه مقرر می دارد که دادگاه ها باید به صورت خارج از نوبت و بدون تعیین وقت رسیدگی نسبت به درخواست تعدیل (تقسیط) مهریه که از سوی زوج تقدیم می گردد، رسیدگی کنند. هدف از این بخشنامه، متناسب کردن مهلت های تادیه سکه با وضعیت مالی محکوم علیه و در نتیجه جلوگیری از زندانی شدن او است. این امر به زوج امکان می دهد تا با اثبات عدم تمکن مالی، مهریه را به صورت اقساطی و متناسب با درآمد خود پرداخت کند.

مستثنیات دین

مستثنیات دین به اموالی گفته می شود که در صورت بدهکاری شخص، قابل توقیف و فروش برای ادای بدهی نیستند. این اموال برای حفظ حداقل زندگی آبرومندانه و تأمین نیازهای ضروری بدهکار و افراد تحت تکفل او ضروری هستند. در پرونده های مهریه نیز این قاعده اعمال می شود. برخی از مهمترین موارد مستثنیات دین عبارتند از:

• منزل مسکونی که عرفاً در شأن مدیون و افراد تحت تکفل او باشد.
• لوازم و اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوایج ضروری مدیون و افراد تحت تکفل او لازم است.
• ابزار و وسایل کار و حرفه مدیون که برای امرار معاش او ضروری است.
• حقوق و مزایای دریافتی کارمندان دولت و بخش خصوصی، به میزانی که برای تأمین معاش ضروری باشد (معمولاً یک چهارم یا یک سوم آن قابل توقیف است).

شناخت مستثنیات دین برای زوجه از این جهت اهمیت دارد که توقیف اموالی که جزو این دسته قرار می گیرند، با اعتراض زوج مواجه شده و در نهایت از توقیف خارج خواهند شد. در نتیجه، زوجه باید در معرفی اموال زوج دقت کند تا از اتلاف وقت و انرژی جلوگیری شود.

تفاوت های اساسی مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه خانواده

انتخاب مسیر مناسب برای مطالبه مهریه، یکی از تصمیمات مهمی است که زوجه باید با آگاهی کامل اتخاذ کند. هر یک از روش های مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه خانواده، دارای ویژگی ها، مزایا و معایب خاص خود هستند که در جدول زیر به طور جامع مقایسه شده اند:

ویژگی	مطالبه از طریق اداره ثبت	مطالبه از طریق دادگاه خانواده
مبنای اقدام	سند رسمی ازدواج (اجرائیه ثبتی)	دادخواست حقوقی
هزینه اولیه	بدون هزینه دادرسی برای زوجه (هزینه اجرا بر عهده زوج)	۳.۵ درصد از مبلغ مهریه (تا ۱۱۰ سکه)
سرعت فرآیند	معمولاً سریع تر (در صورت وجود اموال قابل توقیف)	معمولاً طولانی تر (نیاز به رسیدگی قضایی و صدور رأی)
شرط وجود اموال	کارایی بالا در صورت وجود اموال (محدودیت در صورت عدم وجود مال)	امکان تقسیط و اعسار حتی بدون اموال (رسیدگی به توان مالی زوج)
ممنوع الخروجی	امکان درخواست سریع پس از تشکیل پرونده و صدور اجرائیه	معمولاً پس از صدور حکم قطعی و تشکیل پرونده اجرایی
قیمت سکه ملاک	قیمت روز درخواست اجرائیه (در زمان توقیف)	قیمت روز اجرای حکم (پرداخت اقساط)
امکان جلب زوج	عدم جلب در مرحله ثبت (فقط توقیف اموال)	امکان جلب در صورت عدم پرداخت اقساط یا عدم اثبات اعسار
محدودیت سکه	محدودیتی برای اصل مطالبه وجود ندارد (محدودیت ۱۱۰ سکه مربوط به ضمانت اجرای کیفری نیست)	محدودیت ۱۱۰ سکه برای ضمانت اجرای کیفری (جلب)
پیچیدگی فرآیند	نسبتاً ساده تر و اداری تر	نیاز به رسیدگی قضایی و ماهوی، می تواند پیچیده تر باشد
اعتراض به اجرائیه	امکان اعتراض به عملیات اجرایی ثبت	امکان تجدید نظر و فرجام خواهی از رأی دادگاه

انتخاب مسیر مطالبه مهریه به شرایط مالی زوج، میزان مهریه و اولویت های زوجه (مانند سرعت وصول یا امکان جلب) بستگی دارد. مشاوره با وکیل متخصص پیش از هر اقدامی، جهت انتخاب بهترین و مؤثرترین راهکار، امری ضروری است.

نکات مهم و کاربردی که باید بدانید

مطالبه مهریه، چه از طریق ثبت و چه از طریق دادگاه، دارای ظرایف و نکات حقوقی متعددی است که آگاهی از آن ها می تواند به تسریع فرآیند و جلوگیری از بروز مشکلات کمک کند.

نقش وکیل متخصص

استفاده از خدمات یک وکیل متخصص خانواده و مهریه، می تواند نقش حیاتی در موفقیت و سرعت فرآیند مطالبه مهریه داشته باشد. وکیل با اشراف به قوانین و رویه های جاری، می تواند زوجه را در شناسایی دقیق اموال زوج، انجام صحیح مراحل اداری، جلوگیری از خطاهای احتمالی و انتخاب بهترین استراتژی یاری کند. وکیل همچنین می تواند در مواردی مانند اعتراض به مستثنیات دین یا پیگیری ممنوع الخروجی، نقش مؤثری ایفا کند.

مطالبه مهریه پس از فوت شوهر

در صورتی که زوج فوت کرده باشد، مهریه زوجه به عنوان یکی از دیون ممتاز، از ترکه متوفی قابل مطالبه است. در این حالت، زوجه باید ابتدا اقدام به دریافت گواهی حصر وراثت کند تا وراث قانونی متوفی و سهم الارث آن ها مشخص شود. سپس می تواند با مراجعه به دفترخانه ثبت کننده عقد، درخواست صدور اجرائیه نماید و ورثه متعهد را به اداره ثبت معرفی کند. مهریه زوجه، قبل از تقسیم ارث میان ورثه، از ماترک متوفی برداشت و پرداخت می شود.

توقیف حقوق زوج کارمند

اگر زوج کارمند یکی از ادارات دولتی یا وابسته به دولت یا شرکت های خصوصی باشد، زوجه می تواند از طریق اداره ثبت یا دادگاه، درخواست توقیف حقوق و مزایای او را داشته باشد. میزان توقیف حقوق بسته به وضعیت تأهل و تعداد افراد تحت تکفل زوج متفاوت است. اگر زوج دارای زن یا فرزند نباشد، یک چهارم حقوق و مزایای او قابل توقیف است. اما اگر زوج دارای زن و فرزند باشد، تنها یک سوم حقوق و مزایای او توقیف و به نفع زوجه به حساب اجرای ثبت یا دادگاه واریز خواهد شد. اداره مربوطه موظف است این کسورات را از حقوق زوج کسر کرده و به مراجع ذی ربط ارسال کند.

معامله به قصد فرار از دین

در صورتی که زوج پس از اطلاع از مطالبه مهریه (چه از طریق ثبت و چه از طریق دادگاه)، اقدام به انتقال اموال خود به نام دیگری با هدف عدم پرداخت مهریه کند، این معامله باطل و جرم محسوب می شود. زوجه می تواند با اثبات صوری بودن معامله و قصد فرار از دین، نسبت به ابطال آن اقدام و از طریق طرح شکایت کیفری، زوج را تحت تعقیب قرار دهد. اینگونه معاملات، با توجه به زمان انتقال و شرایط معامله، قابل پیگیری حقوقی و کیفری هستند.

در صورت عدم وجود اموال

اگر زوجه از طریق اداره ثبت اقدام کرده باشد و پس از بررسی و استعلام های لازم مشخص شود که زوج هیچ مالی برای توقیف ندارد، اداره ثبت گواهی عدم حصول نتیجه را صادر می کند. در این صورت، زوجه می تواند با در دست داشتن این گواهی به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم کند. در دادگاه امکان درخواست تقسیط مهریه و همچنین اعمال ضمانت های اجرایی دیگر از جمله جلب زوج (برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه) وجود دارد.

آدرس دفترخانه مفقود/تغییر یافته

گاهی اوقات ممکن است زوجه به دلیل گذشت زمان طولانی یا تغییرات در دفاتر اسناد رسمی، نتواند آدرس دفترخانه ثبت کننده عقد را پیدا کند یا سردفتر مربوطه فوت کرده باشد. در چنین مواردی، زوجه می تواند با مراجعه به کانون سردفتران و دفتریاران، نسبت به استعلام و یافتن اطلاعات مربوط به دفترخانه و نحوه پیگیری سند ازدواج خود اقدام کند.

مدارک مورد نیاز برای مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت

برای آغاز فرآیند مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، زوجه یا وکیل قانونی او باید مدارک مشخصی را تهیه و ارائه دهند. این مدارک، اساس تشکیل پرونده و پیگیری درخواست را تشکیل می دهند.

1. اصل سند ازدواج: این مهمترین مدرک است، زیرا مهریه در آن ثبت شده و سند ازدواج مبنای رسمی و لازم الاجرای درخواست محسوب می شود. در صورت عدم دسترسی به اصل سند، رونوشت معتبر آن از دفترخانه محل انعقاد عقد قابل تهیه است.
2. اصل شناسنامه زوجه: برای احراز هویت متقاضی ضروری است.
3. اصل کارت ملی زوجه: برای احراز هویت کامل زوجه لازم است.
4. وکالتنامه رسمی: در صورتی که زوجه از طریق وکیل اقدام می کند، وکیل باید وکالتنامه رسمی خود را به همراه داشته باشد.
5. (در صورت فوت زوج) گواهی حصر وراثت و مشخصات وراث: اگر زوج فوت کرده باشد، ارائه این گواهی برای شناسایی ورثه و مطالبه مهریه از ترکه متوفی الزامی است.
6. (در صورت نیاز) اسناد مربوط به شناسایی اموال زوج: هرگونه سندی که به زوجه در شناسایی اموال زوج کمک می کند (مانند پلاک خودرو، آدرس ملک، شماره حساب بانکی)، می تواند به تسریع فرآیند توقیف اموال کمک کند.

پیش از هر اقدامی، لازم است که زوجه در سامانه ثنا ثبت نام کرده باشد، زیرا تمامی ابلاغیه ها از طریق این سامانه ارسال می شود.

انصراف از اجرای مهریه در ثبت

گاهی ممکن است زوجه پس از آغاز فرآیند مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، به دلایل مختلف (مانند صلح و سازش با زوج، پشیمانی از اقدام یا انتخاب مسیر دادگاه) قصد انصراف از ادامه پیگیری در ثبت را داشته باشد. این امر در مراحل مختلف امکان پذیر است، اما با تبعاتی همراه خواهد بود.

زوجه می تواند در هر مرحله ای از اجرای مهریه در ثبت، با مراجعه به اداره ثبت و ارائه درخواست کتبی، از ادامه عملیات اجرایی انصراف دهد. این انصراف باید به صورت صریح و روشن بیان شود.

در خصوص هزینه های انصراف، اگر زوجه پیش از توقیف اموال یا قبل از رسیدن پرونده به مرحله مزایده انصراف دهد، معمولاً نیازی به پرداخت هزینه خاصی نخواهد بود. اما در صورتی که اموالی توقیف شده و مراحل ارزیابی یا مزایده آغاز شده باشد، ممکن است نیم درصد از مبلغ توقیف شده به عنوان حق الاجرای نیم عشری که به اداره ثبت تعلق می گیرد، از زوجه دریافت شود.

یکی از دلایل اصلی انصراف از ثبت، عدم وجود اموال قابل توقیف از سوی زوج است. همانطور که پیشتر اشاره شد، اگر اداره ثبت ظرف مدت دو ماه نتواند اموالی را شناسایی و توقیف کند یا ظرف شش ماه نتواند مفاد سند را اجرا کند، زوجه می تواند با انصراف از اجرای ثبتی، گواهی مربوطه را دریافت کرده و با آن به محاکم دادگستری مراجعه کند. این گواهی به زوجه امکان می دهد تا دادخواست مطالبه مهریه را از طریق دادگاه خانواده پیگیری کند و از ضمانت های اجرایی دادگاه بهره مند شود.

سوالات متداول

آیا می توان همزمان هم از طریق ثبت و هم از طریق دادگاه مهریه را مطالبه کرد؟

خیر، زوجه نمی تواند تمام مهریه خود را به طور همزمان از دو مرجع (اداره ثبت و دادگاه) مطالبه کند، چرا که مطالبه یک دین از دو مرجع امکان پذیر نیست. با این حال، زوجه می تواند بخشی از مهریه خود را از طریق اداره ثبت و بخش دیگری را از طریق دادگاه مطالبه نماید، به شرطی که مبلغ کل مطالبه شده از مهریه اصلی بیشتر نشود.

اگر زوج هیچ مالی نداشته باشد، آیا مطالبه از طریق ثبت فایده ای دارد؟

در صورتی که زوج هیچ مال قابل توقیفی نداشته باشد، مطالبه مهریه از طریق ثبت احتمالاً به نتیجه مادی نخواهد رسید. اما زوجه می تواند از طریق ثبت، درخواست ممنوع الخروجی زوج را مطرح کند که خود می تواند اهرمی برای فشار باشد. همچنین، پس از دریافت گواهی عدم حصول نتیجه از ثبت، زوجه می تواند با مراجعه به دادگاه، امکان تقسیط مهریه و جلب زوج (تا سقف ۱۱۰ سکه) را پیگیری کند.

مدت زمان کل فرآیند مطالبه مهریه از طریق ثبت چقدر است؟

مدت زمان فرآیند مطالبه مهریه از طریق ثبت بسیار متغیر است و به عوامل متعددی از جمله وجود و شناسایی اموال زوج، پیچیدگی پرونده و حجم کاری اداره ثبت بستگی دارد. در صورت وجود اموال مشخص، این فرآیند می تواند سریع تر (بین چند ماه تا یک سال) به نتیجه برسد. اما در صورت عدم وجود اموال یا نیاز به استعلام های گسترده، ممکن است زمان بیشتری طول بکشد.

آیا برای مهریه های بالای ۱۱۰ سکه هم می توان از طریق ثبت اقدام کرد؟

بله، مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت شامل هیچ محدودیتی از نظر تعداد سکه (مانند محدودیت ۱۱۰ سکه در ضمانت اجرای کیفری دادگاه) نمی شود. زوجه می تواند تمامی مهریه خود، حتی اگر بالای ۱۱۰ سکه باشد، را از طریق ثبت پیگیری و در صورت وجود اموال، وصول کند.

اگر زوج پس از ابلاغ اجرائیه اموال خود را به دیگری منتقل کند، چه می شود؟

اگر زوج پس از ابلاغ اجرائیه و با هدف فرار از پرداخت مهریه، اموال خود را به دیگری منتقل کند، این عمل معامله به قصد فرار از دین تلقی می شود. زوجه می تواند با اثبات این موضوع، درخواست ابطال معامله را مطرح و همچنین از طریق شکایت کیفری، زوج را تحت تعقیب قرار دهد. این اقدام می تواند مجازات هایی برای زوج به همراه داشته باشد.

آیا برای مطالبه مهریه از طریق ثبت، حضور زوج الزامی است؟

خیر، حضور زوج در مراحل ابتدایی مطالبه مهریه از طریق ثبت الزامی نیست. فرآیند با درخواست زوجه (یا وکیل او) آغاز می شود و اجرائیه به زوج ابلاغ خواهد شد. زوج پس از ابلاغ مهلت ۱۰ روزه برای پرداخت دارد و می تواند در این مدت به اداره ثبت مراجعه و دفاعیات خود را مطرح کند.

توقیف اموال مستثنیات دین در اداره ثبت چگونه است؟

اموال مستثنیات دین، اموالی هستند که برای تأمین حداقل زندگی مدیون و افراد تحت تکفل او ضروری می باشند و از توقیف معاف هستند. اگر اداره ثبت به اشتباه اموال جزو مستثنیات دین را توقیف کند، زوج می تواند با ارائه مدارک و دلایل، به این توقیف اعتراض کند. در این صورت، اعتراض او در اداره ثبت یا دادگاه مورد بررسی قرار گرفته و در صورت تأیید، مال از توقیف خارج می شود.

نتیجه گیری

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، یک راهکار حقوقی مؤثر و کارآمد برای وصول حق قانونی زوجه است که در صورت وجود اموال مشخص از سوی زوج، می تواند سریع تر و با هزینه های اولیه کمتر به نتیجه برسد. این مسیر با تکیه بر جنبه لازم الاجرای سند ازدواج، به زوجه این امکان را می دهد که بدون نیاز به طی کردن فرآیندهای طولانی قضایی، نسبت به توقیف اموال و در نهایت وصول مهریه خود اقدام کند. البته، آگاهی از تمامی مراحل، قوانین و بخشنامه های مربوطه، به ویژه تغییرات اخیر مانند لغو بخشنامه سال ۱۳۹۸ و بازگشت به اختیار زوجه در انتخاب بین مسیر ثبت و دادگاه، امری حیاتی است.

تفاوت های کلیدی بین این روش و مطالبه از طریق دادگاه خانواده، به زوجه کمک می کند تا با توجه به شرایط خاص خود (مانند وضعیت مالی زوج، وجود اموال و اولویت های زمانی)، بهترین و مناسب ترین راه را برگزیند. نکاتی مانند نقش حیاتی وکیل متخصص، چگونگی مطالبه مهریه پس از فوت زوج، توقیف حقوق کارمندان و پیامدهای قانونی معامله به قصد فرار از دین، از جمله مواردی هستند که نیاز به توجه و دقت فراوان دارند. در نهایت، با وجود سادگی نسبی این روش، پیچیدگی های حقوقی خاص خود را دارد و همواره توصیه می شود که پیش از هر اقدامی، با وکیل متخصص در امور خانواده مشورت شود تا از تضییع حقوق و بروز مشکلات احتمالی جلوگیری گردد.